برنامه های دولت در راستای کنترل تورم را باید بسیار مثبت ارزیابی کرد؛ این موفقیت دستاوردهای فراوان داشته است. البته، علاوه بر موفقیت دولت که از طریق انضباط در بودجه و کنترل مقدار پول پرقدرتی که توسط بانک مرکزی خلق شده بود، تورم را مهار کرده است، کاهش قیمت کالاهای اساسی در سطح بین المللی نیزبه نوبه خود به شتاب کاهش نرخ تورم در ایران کمک کرده است. این دو مورد، یعنی انضباط دولت در بودجه و کنترل پول پرقدرت از جانب بانک مرکزی، همراه با کاهش قیمت کالاهای اساسی، باعث شده حتی یک سال زودتر از برنامه دولت، نرخ تورم تک رقمی شود. بنابراین، کنترل تورم و تک رقمی شدن نرخ آن، دستاورد بزرگی از جانب دولت است.
متأسفانه عدهای این موفقیت را به رکود پیوند می زنند و آن را در تقابل با رکود قرار می دهند. آنان با این کار مهمترین دستاورد دولت در عرصه اقتصاد را که عبارت از کنترل تورم است نفی می کنند و دولت یازدهم را مسئول اصلی بروز رکود در کشور می دانند. این در حالی است که در همین دوره مقدار قابل ملاحظه ای پول اعتباری توسط نظام پولی کشور خلق شده است. یعنی، درعین حال که پول پرقدرت خلق نشده، اما شاهد افزایش نقدینگی در سطح کشور هستیم. بنابراین، نمی توان گفت کمبود نقدینگی مانع رشد شده است. آنانی که حباب قیمتی را در بازار طلب می کنند تا از طریق آن رونق ظاهری در اقتصاد ایجاد کنند، سخت در اشتباهند. بدیهی است نمی توان از طریق ایجاد حباب در اقتصاد دائما جریانهای نقدینگی ایجاد کرد، سود موهوم ساخت، هیجانهای قیمتی خلق کرد ودرنهایت به نوعی تعارض و ناپایداری دراقتصاد دامن نزد.
دلایل رکود در اقتصاد ایران
در واقع، رکود در ایران دلایل بسیار متعددی دارد که بسیاری از آن به سیاستها و میراثی بازمی گردد که دولت یازدهم از دولت نهم و دهم به ارث برده است. به علاوه، رکود با کاهش قیمتهای نفت در سطح جهانی تشدید شده است .این کاهش منجر به کاهش درآمدهای دولت شده و باعث شده بودجه های جاری و سرمایه های دولت محدود شود و دولت در اقتصاد خرج نكند. البته، مهمترین دلیل رکود تداوم تضعیف طبقه متوسط از سال 86 به بعد بوده است. از سال 86 تاکنون اقتصاد ایران شاهد کاهش درآمد سرانه و تضعیف بودجه خانوارها به طور دائمی بوده است. بنابراین، تقاضای کل در طی این دوره بسیار ضعیف شده است. این مورد یكی از مهمترین دلایلی بوده که کشور نتوانسته به نرخ رشد قابل ملاحظه دست یابد و رونق ایجاد کند.
متأسفانه ممكن است نرخ رشدی که در سال 1395 در کشور خواهیم داشت نیزنرخ رشد پایدارنباشد، زیرا افزایش فروش یک میلیون بشكه نفت اضافه در روز لزوماً هر سال تكرارشدنی نیست. اقتصاد ایران کماکان به دلایل مشکلات ساختاری و به لحاظ مشکلات عدیده ای که در طول دولتهای نهم و دهم در کشور ایجاد شده، با مشكل رکود در ادامه سال 1395 مواجه خواهد بود.
همانطور که گفته شد مهمترین عوامل بروز رکود دراقتصاد ایران ، تضعیف طبقه متوسط وکاهش قدرت خرید آنان،و کاهش مشارکت مردم در اقتصاد و تولید است. از هر صد نفر که در سن کار هستند، فقط حدود 36 یا 37 نفر صاحب کار و فعالاند و بقیه یا واقعا بیكارند یا عملا بیكار هستند، مثل دانشجویانی که در رشته های نامرتبط به بازار به درس خواندن ادامه می دهند. باید افزایش قدرت خرید را در اولویت قرار داد و به عبارتی بخش تقاضا را تقویت کرد. به لحاظ مشارکت نازل در اقتصاد و کاهش تقاضای کل، مشكل فروش بر بسیاری از بخشهای صنعت حاکم شده است، یعنی آن مقدار کالایی هم که تولید می شود خریدار ندارد. مجموع این عوامل باعث تداوم رکود ویا به عبارت دقیقتر، ناکامی دولت از دستیابی به رشد اقتصادی مدنظر شده است.
دکتر حسین عبده تبریزی
عالی، دستتون در نکنه