دستاورد صنعت / منطقه خاورمیانه یکی از مناطق مهم و استراتژیک در دنیا محسوب می‌شود، جایی که اروپا، آفریقا و آسیا را به هم متصل می‌کند؛ اما این منطقه حساس، هیچ‌وقت رنگ آرامش و صلح را به خود ندیده است مگر این ماه‌های اخیر. آیا این منطقه در مسیر تحول قرار گرفته است؟
تا همین چند وقت پیش، گروه بریکس که از برزیل، روسیه، چین، هند و آفریقای جنوبی تشکیل شده، هیچ عضوی از خاورمیانه نداشت. در نشست امسال چند کشور جدید به آن ملحق شدند که چهار موردشان از خاورمیانه هستند: مصر، ایران، عربستان سعودی و امارات متحده عربی. اگر عضویت هر چهار کشور پذیرفته و نهایی شود، آن‌وقت بریکس به جایی تبدیل خواهد شد که یک‌سومِ آن را کشورهای خاورمیانه‌ای تشکیل می‌دهد.
حضور کشورهای خاورمیانه در میان کشورها و اقتصادهای نوظهور، نشان می‌دهد که این منطقه در مسیر تغییر و تحولات بزرگ قرار گرفته است. آن دسته از کشورهای حاشیه خلیج فارس که به لحاظ میزان رفاه، وضعیت بهتری دارند، در تلاش هستند تا خودشان را به عنوان قدرت در میان کشورهای منطقه معرفی کنند. عربستان سعودی حتی تا جایی پیش رفته که گفته می‌خواهد میان روسیه و اوکراین هم میانجی‌گری کند. امارات متحده عربی قصد دارد میزبان کشورهایی باشد که برای مقابله با تغییرات اقلیمی دور هم جمع می‌شوند. ظاهراً این کشورها در حال تغییر نگرش‌ها نسبت به خاورمیانه هستند.
این روزها، صلح هم به خاورمیانه آمده است؛ اتفاقی که واقعاً این منطقه همیشه با آن غریب بوده است. یمن پس از هشت سال بالاخره به آرامش رسید و آتش‌بس در آن برقرار شد. ایران و عربستان هم با وساطت چین، فعلاً خصومت چندساله را کنار گذاشته‌اند. قطر هم روابطش را با همسایه‌هایش بهبود بخشیده است. حتی سوریه هم در جمع این کشورها پذیرفته شده و نگاه‌ها نسبت به آن تغییر کرده است. پنج سال پیش، محمد بن سلمان، شاهزاده سعودی‌ها گفته بود که به دنبال تغییرات بزرگ در خاورمیانه است. او گفته بود: «خاورمیانه به اروپای جدید تبدیل می‌شود. رنسانس بعدی جهان در خاورمیانه رقم می‌خورد.» حالا به نظر می‌رسد واقعاً خاورمیانه در مسیری که او گفته در حال حرکت است. مقامات در کشورهای خاورمیانه به دنبال دیپلماسی هستند تا از طریق آن ثبات و آرامش را به این منطقه بیاورند.
نزاع در خاورمیانه
خاورمیانه از پتانسیل‌های بالقوه بسیاری برخوردار است. نخستین مورد، منابع غنی هیدروکربنی است. 36 درصد از تولید نفت جهان و 46 درصد از صادرات نفت جهان مربوط به این منطقه است. در زمینه گاز هم 21 درصد از گاز طبیعی دنیا و 30 درصد از صادرات ال‌ان‌جی جهان از طرف خاورمیانه صورت می‌گیرد. این ارقام در حال افزایش هستند. این منطقه می‌تواند منابع مهمی را با کمترین هزینه تولید کند.
منطقه خاورمیانه به لحاظ مکان جغرافیایی هم موقعیت ویژه‌ای دارد؛ درست همان جایی است که اروپا، آفریقا و آسیا به هم متصل می‌شوند. بیش از 30 درصد از کشتی‌های جهان از کانال سوئز در مصر عبور می‌کنند. 16 درصد از بارهای دریایی هم در خلیج فارس رفت‌وآمد دارند. یکی دیگر از دارایی‌های خاورمیانه، جوانان آن است. در خاورمیانه، 55 درصد از جمعیت زیر 30 سال دارند. به‌رغم همه این دارایی‌ها، خاورمیانه نتوانسته طی سال‌های گذشته خاطره‌ای خوش برای ساکنان خود داشته باشد. حضور آمریکا در عراق در سال 2003 و به دنبال آن بهار عربی، سرنوشت این منطقه را خونین کرد.
نزاع میان اسرائیل و فلسطین از مهم‌ترین مسائلی است که خاورمیانه فعلاً با آن درگیر است و باید آن را حل کند. تاریخ نشان می‌دهد که خاورمیانه از چنگال بیگانگان در امان نخواهد بود. اکنون زمان صلح و آرامش برای خاورمیانه فرا رسیده است. با این حال، تمام اهالی منطقه خاورمیانه باید تلاش کنند تا بتوانند مسیری به سوی توسعه برای خود فراهم آورند. منطقه خاورمیانه به توسعه فناوری و انگیزه‌های جدید نیاز دارد. این آرامش می‌تواند نقطه آغازی برای پیشرفت این منطقه در آینده باشد و در عین‌حال می‌تواند صرفاً آرامشی قبل از طوفان شدید باشد که برای همیشه این منطقه را نابود خواهد کرد. حالا زمان آن است که مقامات کشورهای این منطقه، دست به دست هم بدهند و زیرساختی را فراهم کنند که همه با هم در مسیر توسعه گام بردارند.
