مدیریت وظیفه‌ای سنگین است که براساس آن مسئولیت هدایت و راهبری یک بنگاه اقتصادی به متخصص متعهد آن واگذار می شود. چون هدایت و راهبری بنگاه های اقتصادی همیشه در شرایط ایده آل و آرمانی قرار ندارد و همواره شرایط در حال تغییر است بنابراین مدیر باید برای وضعیت های متفاوت برنامه داشته باشد. این پیچیدگی و سختی مسئولیت موجب می شود که مدیر از ویژگی های برجسته و تخصص و مهارتی ویژه برخوردار باشد.
می دانیم که هدایت بنگاه اقتصادی در شرایط ایده آل امر دشواری نیست بلکه تغییر شرایط است که مدیریت را به علم و تخصص بدل می سازد.
از همین رو است که مدیران موفق همواره برای وضعیت های متفاوت از بدترین تا بهترین شرایط می اندیشند و براساس شرایط به وجود آمده تدبیر لازم را برای هدایت بنگاه تحت مدیریت خود به کار می برند. به همین جهت مقابله و رویارویی با شرایط سخت، قبل از وقوع آن بسیار پر اهمیت است به گونه ای که برای وضعیت های متفاوت تدابیر جداگانه ای از پیش آماده می شود تا در صورت وقوع، بدون فوت وقت گزینه مناسب و از پیش آمده شده به اجرا گذاشته شود.
اگرچه اهمیت این نوع مدیریت در کشورهای پیشرفته صنعتی بیشتر از کشورهای نیمه صنعتی یا کمتر توسعه یافته است ولی علم مدیریت نوین بسیاری از مدیران صنعتی را برآن داشته تا توجه ویژه ای به این موضوع داشته باشند. مدیران صنعتی کشور ما نیز از شایستگی و مهارت کافی برای رودر رو شدن با شرایط خاص برخوردارند ولی یادآوری یک نکته در شرایط فعلی اهمیت ویژه ای دارد.
همانطوری که همه مدیران اطلاع دارند یکی از بخش های آسیب پذیر از ناحیه تحریم های ناعادلانه جهانی واحدهای تولیدی هستند. اگرچه از زمان آغاز تحریم ها، تدابیر لازم برای مقابله با آن اندیشیده شده ولی بدون تردید آسیب های ناشی از آن حداقل از پیشرفت و توسعه بسیاری از واحدهای تولیدی جلوگیری کرده است. البته با تدابیر جدید دولتمردان، شرایط تحریم در حال دگرگونی است و در آینده نه چندان دور شاهد این تغییرات خواهیم بود. برای همین ضروری است مدیران صنایع برای تغییر شرایط، تدابیر لازم را بیاندیشند و برای هر وضعیت فرضی سناریو مناسب را تدوین و در صورت وقوع آن را به اجرا بگذارند.
صرفنظر از نوع توافق، ممکن است شرایط واحدهای تولیدی در ارتباط با قیمت ارز، شرایط ورود مواد اولیه، هجوم شرکت ها وکالاهای خارجی، رقابت با شرکت های اروپایی و امریکایی، ورود تکنولوژی و فناوری های نوین صنعتی، سرمایه گذاری خارجی، وضعیت صادرات ، تغییر نرخ بهره بانکی نیز تغییر کند که بدون تردید تدابیر لازم برای هر وضعیتی اهتمام مدیران را می طلبد که تا به حال کشتی خود را از دریای متلاطم و طوفانی به سمت ساحل آرام هدایت کرده اند.
برای همین تا فرصت اندیشه و تدبیر هست باید به این موضوع مهم و اساسی پرداخت تا بنگاه های اقتصادی کشور در شرایط پیش رو بیشترین موفقیت را به دست آوردند و برتری و شایستگی مدیران کشور نیز بیش از پیش به اثبات برسد.
برنامه مدیران تولیدی برای دوره پساتحریم
برندگان و بازندگان رفع تحریم‌های نفتی ایران، چه کشورهایی هستند؟
اجرای برنامه‌ی جامع اقدام مشترک (برجام) از سوی ایران و نیز کشورهای عضو ۱+۵، سبب برداشته شدن تحریم‌های نفتی و نیز تحریم‌های مربوط به انتقال درآمدهای نفتی ایران خواهد شد. به این ترتیب ایران می‌تواند پس از چند سال، تولید نفت خام خود را به مقدار سابق بازگردانده و جایگاه سابق خود را در میان کشورهای صادرکننده نفت خام بازیابد. ایران در تیرماه امسال، هر روز حدود ۲ میلیون و ۸۷۰ میلیون بشکه نفت تولید می‌کرد. اما مسئولان وزرات نفت ایران اعلام کرده‌اند که طی دو مرحله در نهایت یک میلیون بشکه دیگر نیز به این میزان افزوده خواهد شد و صادرات نفت خام ایران همانند چند سال پیش به حدود ۴ میلیون بشکه در روز خواهد رسید. اما بازگشت پرقدرت ایران برای بازپس‌گیری بازارهای گذشته نفتی خود، موجی از بیم ها و امیدها را در جهان به همراه آورده است. افزایش میزان صادرات نفت خام ایران سبب خوشحالی برخی کشورها و نیز نگرانی برخی کشورهای دیگر می‌شود؛ اما این کشورها کدامند؟
آفریقای جنوبی؛ خوشحال از بازگشت ایران
آفریقای جنوبی یکی از توسعه‌یافته‌ترین کشورهای قاره آفریقا و دومین اقتصاد بزرگ قاره‌ی سیاه، پس از نیجریه است. این کشور علاوه بر واردات نفت خام، تاسیسات بزرگ پالایشگاهی نیز در اختیار دارد. آفریقای جنوبی همیشه یکی از اصلی‌ترین واردکنندگان نفت خام ایران بود و این وضعیت حتی به گونه‌ای بود که پالایشگاه‌های نفت خام این کشور نیز متناسب با کیفیت نفت خام ایران طراحی شده بودند. متاسفانه تحریم‌ها و محدودیت‌های این کشور برای وارد کردن نفت خام از ایران در طی چند سال اخیر سبب شد مسئولان نفتی آفریقای جنوبی به فکر ایجاد تغییرات فنی در پالایشگاه‌های خود افتاده و آن را برای نفت خام وارداتی از آنگولا، نیجریه و عربستان سعودی آماده کنند.
آفریقای جنوبی با اقتصاد رو پیشرفت خود، یکی از اصلی‌ترین برندگان بازگشت ایران به بازارهای جهانی نفت است.
اما به نظر می‌رسد این روند در حال تغییر است. آفریقای جنوبی به احتمال زیاد واردات گسترده نفت خام از ایران را از سر خواهد گرفت. افزون بر این، آفریقای جنوبی قرار است در ساخت یک مرکز تبدیل گاز طبیعی به گاز مایع در جنوب ایران و نیز برخی پروژه‌های دیگر مرتبط با انرژی همکاری کند که در نهایت می‌تواند برای اقتصاد این کشور بسیار پرسود باشد.
آنگولای ناخرسند از برجام
طی چند سال گذشته، آنگولا رسما جایگزین ایران در صادرات نفت به آفریقای جنوبی شد. بازگشت مجدد ایران به صحنه صادرات نفت نگرانی و ناخرسندی آنگولا را به همراه خواهد داشت، زیرا این کشور ممکن است بازار آفریقای جنوبی را برای همیشه از دست بدهد. علاوه بر این، چین و هند که در صدر فهرست واردکنندگان نفت ایران بودند نیز در سال‌های تحریم ایران، از آنگولا نفت وارد می‌کردند. به این ترتیب ضرر اقتصادی حضور ایران برای آنگولا بسیار پررنگ خواهد بود.
آنگولا که طی سال‌های تحریم ایران توانست تا حدی جای آن را در بازارهای نفت پر کند، پس از لغو تحریم‌ها در موقعیتی بسیار دشوار قرار خواهد گرفت.
نقش کلیدی ایران در بازار گاز طبیعی جهان
ایران با حدود ۳۴ هزار میلیارد متر مکعب ذخایر رسمی گاز طبیعی، پس از روسیه دومین دارنده‌ی منابع بزرگ گازی جهان به شمار می‌رود. با این وجود ایران هنوز نتوانسته حضوری متناسب با منابع گسترده خود در بازار جهانی گاز طبیعی داشته باشد. اروپا یکی از بزرگترین بازارهایی است که حجم قابل توجهی گاز طبیعی مصرف می‌کند و می‌تواند به خوبی پذیرای حضور ایران باشد. بر اساس گزارشی که چندی پیش اتحادیه اروپا منتشر کرد، ایران می‌تواند با استفاده از شبکه‌های گازرسانی مختلف، بین ۲۵ تا ۳۰ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی را تا سال ۲۰۳۰ به اروپا صادر کند.
اما حضور ایران برای صادرات گاز به اروپا، خبر خوبی برای روسیه که هم اکنون بزرگترین تامین کننده گاز قاره‌ی سبز به شمار می‌رود نخواهد بود. همچنین گسترش فعالیت ایران برای صادرات گاز به اروپا می‌تواند زنگ خطری جدی برای الجزایر که بزرگترین تولید کننده‌ی گاز طبیعی در قاره آفریقا و دومین تامین کننده گاز طبیعی اروپا (پس از روسیه) است نیز باشد.
حضور ایران در بازار جهانی گاز طبیعی، می‌تواند نگرانی روسیه که دارای بزرگترین منابع گازی جهان و نیز نخستین تامین کننده گاز مصرفی اروپا است را به همراه داشته باشد.
آینده‌ی بازار جهانی نفت در سایه حضور مجدد ایران
تردیدی نیست که افزایش حجم صادرات نفت خام ایران به افزایش عرضه‌ی جهانی نفت و پیشی گرفتن آن از تقاضا می‌انجامد. همچنین لغو تحریم‌های ایران، حضور پررنگ‌تر ایران در بازار گاز طبیعی را نیز به همراه خواهد داشت. در این میان، شاید کشورهای مختلف صادرکننده‌ی نفت و گاز که در طی این چند سال، با افزایش تولید و صادارت خود جای خالی ایران را پر کردند، بزرگترین بازندگان بازگشت ایران به بازارهای جهانی باشند. با اینکه پیش بینی آینده‌ی این بازار و قیمت‌های جهانی آن کاری بسیار دشوار است، اما تردیدی نیست که ایران با نهایت توان خواهد کوشید سهم از دست رفته‌ی خود در بازار را به سرعت به دست آورد.
ویژه نامه نمایشگاه نفت 95
صنعت نفت و گاز ایران با آغاز اجرائی شدن موافقت‌نامه برجام و برداشته شدن تحریم‌ها قدم در راه توسعه برمی‌دارد.
اشتیاق شرکتهای بین‌المللی فعال برای حضور در پروژه‌های آینده ایران به‌عنوان بزرگترین دارنده توامان منابع نفت و گاز جهان، نشان از مزیت بالای کشور در بازار انرژی است.
براساس برنامه، دولت قرار است 600 میلیارد دلار در حوزه نفت و انرژی سرمایه‌گذاری کند. در افقی نزدیکتر، دولت تصمیم دارد تا همزمان با اجرائی‌شدن توافق‌نامه برجام، سهم ایران را در بازار فروش نفت دوباره باز پس‌گیرد.
در همین راستا، از هم‌اکنون به نظر می‌آید سال 95، برای صنعت نفت، گاز و پتروشیمی ایران سال سرنوشت‌ساز باشد. برنامه وزارت نفت در تدارک برگزاری نمایشگاه امسال و دعوت برای حضور بازیگران اصلی نفت و گاز جهان، نشان از سالی متفاوت دارد.
مجله دستاورد صنعت (وندورلیست)، با تکیه بر تجربه 14 ساله مجریان خود، تلاش می‌کند تا در نمایشگاه بیست‌ویکم، شرکتهای توانمند عرصه ساخت و تولید تجهیزات و خدمات صنعت نفت کشور را به نحوی شایسته معرفی کند.
دستاورد صنعت، همزمان با برگزاری بیست‌و‌یکمین نمایشگاه نفت و گاز تهران در راستای نمایش هرچه بهتر توان شرکتهای ایرانی در حوزه صنعت نفت، چاپ و منتشر می‌شود.
از شما مدیر محترم دعوت می‌شود با تبلیغات مناسب و حضور در کنار بیش از 300 شرکت توانمند داخلی و خارجی حاضر در نشریه، به زبان فارسی و انگلیسی توانمندی مجموعه خود را به مجریان، کارفرمایان و شرکتهای بین‌المللی حاضر در نمایشگاه معرفی کنید.
برای مشارکت در ویژه نامه نمایشگاه می توانید فرم آنلاین مشارکت را از لینک جدول زیر تکمیل و برای ما ارسال کنید.
همچنین شماره تلفن های زیر راههای تماس تلفنی با ما جهت دریافت اطلاعات بیشتر است
| [icon name=”phone” class=”” unprefixed_class=””] تلفن های تماس | [icon name=”arrow-circle-o-down” class=”” unprefixed_class=””] دانلود | |
| 021-26302410
021-26302411 09126461936 |
تعرفه آگهی در ویژه نامه | فرم مشارکت در ویژه نامه نمایشگاه |
|
|
به کانال تلگرام وندورلیست بپیوندید |
فرم عضویت در وندرولیست
تاثیرگذاری هرچه بیشتر در بازار رقابتی نیازمند همگرایی و تجمیع توان تمامی شرکتها است.
برای این منظور در کنار ما باشید تا بتوانیم با تهیه لیستی از توانمندی و قدرت شما در بخشهای مختلف از طراحی و مهندسی گرفته تا ساخت و اجرای پروژه ها، کارفرمایان و پیمانکاران را مجاب به استفاده از آنها نماییم.
برای ثبت اطلاعات شرکت خود در وندورلیست فرم آنلاین زیر را تکمیل کنید:
|
بیشتر بدانید |
شرکتهای عضو وندورلیست |
فرم عضویت در وندورلیست |
وندورلیست
لیست بلند شرکتهای فعال در صنایع نفت، گاز، پتروشیمی، برق و نیرو، مخابرات، صنایع معدنی و…
حضور در وندورلیست‌های متعدد کارفرمایان و پیمانکاران پروژه‌ها همواره یکی از مهمترین دغدغه‌های شرکتهای سازنده تجهیزات و قطعات و ارائه‌دهندگان خدمات و شرکتهای فعال در عرصه بازرگانی و تامین کالا بوده است.
در طی چند سال گذشته، با پیگیری‌های متعدد انجمن‌های صنعتی به ویژه ستـصا، استصنا، اپک و… تلاش بر این شد تا در حوزه صنایع نفت به عنوان مهمترین صنعت کشور، لیست واحدی تهیه و از تعدد لیست‌ها در شرکتهای زیر مجموعه این وزارت‌خانه جلوگیری شود. امری که تاکنون آن چنان که باید توفیقی نداشته است.
از سوی دیگر پیمانکاران پروژه‌ها، الزامی به رعایت لیست کارفرمایان ندارند و کوشش می‌کنند تا خود راسا نسبت به تهیه لیست و استفاده از آن در پروژه‌های در دست اجرای خود اقدام کنند.
همه این‌ها در حالی است که هر روز بر تعداد شرکتها و گستره فعالیت آنها در بخشهای مختلف افزوده می‌شود و جمع‌آوری اطلاعات آنها برای کارفرمایان و پیمانکاران کار بسیار سخت و وقت‌گیری است.
این مجموعه بیش از 10 سال تلاش کرده است تا با تهیه لیست شرکتهای فعال در همه زمینه‌ها و معرفی آنها به واحدهای بازرگانی، تدارکات و منابع یابی (sourcing)، راه ورود آنها را به لیست خرید و تامین کالا و خدمات شرکتهای بزرگ فراهم آورد.
این مجموعه با عنوان “وندورلیست”، هم اکنون مشتمل بر 300 شرکت بزرگ در حوزه ساخت پیمانکاری، خدمات مهندسی، تدارکات و خدمات عمومی است.
این در حالی است که براساس آمار، تنها در حوزه‌های نفت و نیرو بیش از 10 هزار واحد صنعتی و خدماتی در کشور فعالیت دارند. حال اگر شرکت‌هایی را که در صنایع دیگر از جمله معادن، مخابرات و صنایع دریایی، واحدها و شرکتهای خدماتی از جمله خدمات کامپیوتری، IT و … را به این لیست اضافه کنیم، لیست بلندی از شرکتهای آماده به کار را خواهیم داشت که بسیاری از آنها در هیچ یک از وندورلیست‌ها جایی ندارند.
وندورلیست – لیست منتخب شرکتهای توانمند صنعتی
لازم به یادآوری است،مجموعه “وندورلیست” مستقل از هر ارگان و سازمانی و تنها با حمایت شرکتها و واحدهای تولیدی، سازنده و… هر ماه با آخرین تغییرات و با تیراژی مناسب چاپ و در گستره وسیع اعم از شرکتهای پیمانکاری، سازندگان، شرکتهای خدماتی و مشاوران و سازمانها و ارگانهای دولتی توزیع خواهد شد.
برای تاثیرگذاری در این حوزه و حضور مؤثر در عرصه تولید و مصرف، از شما مدیر محترم تقاضا می‌شود با حضور در “وندورلیست”، ما را در ارائه هرچه بهتر آن یاری فرمائید.
تحریم ها با صنعت پتروشیمی چه کرد؟
50 سالگی برای یک صنعت می‌تواند آغاز راه باشد اما برای صنعتی که مادرش صد ساله است ، نوپایی صفت چندان مناسبی نیست. صنعت پتروشیمی فرزند خلف صنعت نفت است .
هانیه عسگریان– در شوخي‌هاي رايج ايراني وقتي كسي از زندگي مي‌نالد و از سختي‌ها مي‌گويد: پاسخ مي‌شنود صد سال اول سخت است و صد سال دوم زندگي راحتي خواهي داشت . حالا بسيارند آنها كه مصداق اين ضرب‌المثل را در صعت نفت مي‌جويند و آرزو مي‌كنند صد سال دوم براي صنعت نفت در كشوري كه پايه‌هاي اقتصادش در نفت غوطه‌ور است و به جاي آنكه نفت در رگ‌هايش جريان يابد، نفسش را بريده است، صد سالي خوب باشد و پرشكوه . خصوصا آنكه شايد صد سال دوم، صد سال آخر باشد و صد سال سومي در كار نباشد .
هر چه هست همه معتقدند تا نيمه‌هاي اين صد سال دوم هم اقتصاد جهان بر محور نفت استوار است و از آن پس بايد ديد كه منبع تامين انرژي چه خواهد شد . اينجا اما از نفت حرفي نيست، بحث‌ها بر سر پتروشيمي است، فرزند خلف نفت كه قرار است و قرار بود ايران را از خام فروشي دور كند و ارزش افزوده مادر را به اقتصاد ايران تحويل دهد . صنعت پتروشيمي ايران در آستانه 50 سالگي اما هنوز مشكلات فراواني دارد . مشكلاتي كه سبب شده است، اين فرزند 50 ساله چون طفلي نوپا و وابسته به نظر برسد .
امان از تحريم
قبل از آنكه نگاهي به مشكلات ساختاري پتروشيمي در ايران داشته باشيم بهتر است وضعيت اين روزهاي صنعت پتروشيمي را بررسي كنيم . تعليق بخشي از تحريم ها هنوز جراحت ناشي از آنچه در چهار سال گذشته بر صنعت پتروشيمي رفت را بهبود نداده است . اقتصاد ايران روزهاي بسيار سختي را پشت سر مي‌گذارد و صنعت پولساز دولت اين روزها با كاهش حجم صادرات روبروست و اين كاهش صادرات درآمدهاي ارزي كشور را كاهش داده است . ايران در حالي از اقتصاد بدون نفت سخن مي‌گويد كه نيمي از صادرات غيرنفتي‌اش را محصولات پتروشيمي و ميعانات گازي تشكيل مي‌دهد. اين بدان معناست كه نيمي از صادرات غير نفتي ايران وابسته به نفت است و نيم ديگر متاثر از پول نفت. اين‌ها شكايت‌هاي حكايت‌هاي هميشگي است . صنعت پتروشيمي در آستانه 50 سالگي اما چه حال و هوايي دارد؟
صنعتي دور مانده از رقابت
اگر نفت محور اقتصاد ايران است، صنعت پتروشيمي موتور توسعه اقتصادي مي‌شود . با اين حال در ايران موتور توسعه اقتصادي از بازاري رقابتي برخوردار نيست. طي سال‌هاي اخير تحركاتي براي خصوصي‌سازي پتروشيمي آغاز شده است اما نتيجه چند پاره شدن اين صنعت بود . صنعتي كه حالا يكپارچگي اش را زير سايه خصوصي سازي پر اما و اگر از دست داده است و مديران پتروشيمي خود از پيشروترين منتقدان به اين سياست يا بهتر بگوييم نحوه اجراي اين سياست هستند . شايد از اين روست آنها كه براي سرمايه گذاري از خارج مي آيند تعهد دولتي يا شراكت دولت را خواستارند .
پايين‌دستي بالادست
بايد توجه داشت صنعت پتروشيمي در حالي به ميان‌سالي خود نزديك مي شود كه هنوز در بالادست سير مي‌كند در حالي كه عمده ارزش افزوده در اين صنعت درپايين‌دست حاصل مي شود و نه در توليد محصولات بالا دستي و ميان‌دستي . نگاهي به آمارهاي صادراتي نشان مي‌دهد ايران محصولات بالا دستي را به كشورهاي ديگر مي‌فروشد و بعد كالاهاي ساخته شده از همان محصولات را با قيمتي بسيار بالاتر مي‌خرد. صنايع پتروشيمي ايران در پايين دست توسعه چنداني ندارد و آنچه هست نيز به لحاظ قيمت و كيفيت با نمونه‌هاي خارجي قابل مقايسه نيست .
شايد در 50 سال دوم ضروري باشد، توجهي ويژه به محصولات پايين‌دستي شود تا بلكه ارزش افزوده بيشتري نصيب كشور شود و از سوي ديگر اشتغال پايدار نيز ره‌آورد اين برنامه ريزي باشد. هستند كشورهايي كه از مواد اوليه و خوراك براي پتروشيمي دورند و بايد با قيمت‌هايي بالا نسبت به خريد مواد اوليه اقدام كنند اما در عمل وضعيتي به مراتب بهتر از ايران كه هيچ، بهتر از هر كشور نفت خيزي دارند و محصولات توليدي‌شان در همان كشورهاي نفت خيز نيز بازار بسيار خوبي دارند، تركيه و آلمان جزو اين دسته از كشورها هستند .
طفل 50 ساله
با همه اين‌ها ، پتروشيمي شايد توجيه پذيرترين صنعت ايران باشد . در دسترس بودن منابع نفتي و دسترسي به دريا و بازارهاي جهاني و هزاران دليل ديگر را مي‌توان برشمرد تا دليل اين مدعا باشد كه صنعت پتروشيمي صنعتي است داراي توجيه اقتصادي . مي‌گويند زمان براي خصوصي سازي اين صنعت مناسب نيست خصوصا كه توليد‌كنندگان از نياز مصرف‌كنندگان چندان اطلاعي ندارند . اين بدان معناست كه بالادست و پايين دست هنوز با هم مرتبط نشده‌اند . در سايه اين مشكلات بايد انتظار داشت كه دولت دست‌هاي بزرگش را در دست‌هاي كوچك پتروشيمي بگذارد تا بزرگ شود . زير سايه برنامه اي مدون و مشخص .
کشف ۱۷۵ میلیارد بشکه نفت در ایران
حجم ذخایر نفت خام ایران تا پایان سال گذشته به بیش از ۱۷۵ میلیارد بشکه و حجم ذخایر گاز قابل استحصال ایران به حدود ۳۳.۵ تریلیون متر مکعب افزایش یافت.
وزارت نفت با انتشار گزارشی، حجم دقیق ذخایر اکتشاف شده نفت خام و گاز طبیعی ایران را اعلام کرد که آمارهای جدید از رشد بالای اکتشافات نفت و گازی در کشور در ۳۷ سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی حکایت دارد.
بر این اساس تا پایان سال ۱۳۹۳ در مجموع ۱۷۵.۴ میلیارد بشکه ذخیره نفت قابل استحصال در ایران کشف شده در حالی که قبل از پیروزی انقلاب حدود ۸۷ میلیارد بشکه نفت کشف شده بود.
پس از پیروزی انقلاب حدود ۸۸.۴ میلیارد بشکه نفت قابل استحصال به حجم ذخایر هیدروکربوری کشور افزوده شده که از این افزایش مقداری مربوط به اکتشافات جدید و برخی مربوط به بازنگری در مطالعات و افزایش ذخیره قابل استحصال است.
علاوه بر این در حالی میزان ذخایر گاز طبیعی قابل استحصال ایران قبل انقلاب حدود ۱۴ تریلیون متر مکعب بوده که بعد از پیروزی انقلاب با افزایش اکتشافات میزان گاز باقی مانده قابل استحصال کشور به ۳۳.۵ تریلیون متر مکعب افزایش یافته است.
از سوی دیگر از ابتدای تولید نفت تا پیروزی انقلاب اسلامی (حدود ۷۰ سال) در مجموع ۲۸ میلیارد بشکه نفت تولید شده در حالی که پس از پیروزی انقلاب اسلامی تا پایان سال گذشته بیش از ۴۴ میلیارد بشکه نفت تولید شده است.
کل تولید انباشتی میعانات گازی کشور تا پایان سال گذشته حدود ۸.۴۸ میلیارد بشکه بوده که قسمت عمده آن پس از پیروزی انقلاب اسلامی تولید شده است. اکثر میادین بزرگ گازی کشور پس از پیروزی انقلاب اسلامی کشف شده اند.
در همین حال کریم زبیدی معاون بررسی طرح‌های منابع هیدروکربوری برنامه‌ریزی شرکت نفت اخیرا درباره آمار جدید ذخایر قابل برداشت نفت و میعانات گازی ایران، گفته است: براساس آخرین بررسی‌های انجام شده، حجم ذخایر هیدروکربوری مایع کشور تا پایان سال گذشته نسبت به مدت مشابه قبلی آن حدود یک میلیارد بشکه افزایش یافته است.
وی با اعلام اینکه میزان نهایی ذخایر و جزئیات آن را در هر سال، تنها وزیر نفت و مدیرعامل شرکت نفت اعلام می‌شود، اظهار داشت: در همین حال، بررسی‌ها از افزایش حدود یک میلیارد بشکه‌ای حجم ذخایر هیدروکربوری مایع (شامل نفت خام، مایعات و میعانات گازی) حکایت دارد.
رکن‌الدین جوادی مدیرعامل شرکت ملی نفت اخیرا در گفتگو با مهر از کشف میادین و ذخایر جدید نفت خام و گاز طبیعی در ایران خبر داده و گفته بود: به زودی ارقام جدید ذخایر قابل برداشت نفت و گاز کشور توسط وزیر نفت اعلام خواهد شد.
موسسه انگلیسی برتیش پترولیوم انگلیس سال گذشته با انتشار گزارشی از ایران به عنوان بزرگترین دارنده ذخایر متعارف گاز طبیعی جهان تا پایان سال ۲۰۱۳ میلادی یاد کرده است. از این رو حجم ذخایر گاز طبیعی ایران با افزایشی ۲۰۰ میلیارد متر مکعبی به ۳۳.۸ تریلیون مترمکعبی افزایش یافته است که ۲.۵ تریلیون متر مکعب بیش از ذخایر گاز روسیه بزرگترین صادرکننده گاز جهان است.
دکتر “برکشلی” از جنگ طلای سیاه در 5 قاره می گوید
- در پی تصمیم اعضای اوپک مبنی بر حفظ تولید خود با وجود کاهش قیمت ها، این پرسش ها مطرح می شود که آینده بازار انرژی و قیمت ها چگونه خواهد بود؟ آیا عربستان رجزخوانی های خود مبنی بر افزایش تولید را عملی خواهد کرد؟ در این میان ورود ترکیه به معادلات جهانی اقتصاد و سیاست چه تاثیری بر آینده بازار نفت خواهد گذاشت؟ واکنش روسیه به تحولات بازار انرژی چه خواهد بود و بالاخره ایران باید چه راهبردی را در حوزه انرژی در پیش بگیرد؟ برای یافتن پاسخ آن پرسش ها با فریدون برکشلی رئیس “گروه انرژی وین” و مشاور “موسسه مطالعات بین المللی انرژی” به گفت و گو نشستیم. او ضمن بررسی رویدادهای اخیر بازار جهانی نفت به تحلیل رفتار هر یک از نقش آفرینان اصلی بازار انرژی پرداخت و تاکید کرد که ایران باید با دیپلماسی فعال، نقشه جاده ابریشم انرژی را ترسیم نماید. هر چند که ممکن است در این راه، کشورهایی مانند ترکیه و عربستان در قامت یک مزاحم روبروی ایران بایستد.
آقای دکتر برکشلی؛ در روزهای گذشته تحلیل های مختلفی در خصوص آخرین نشست اوپک را شاهد بودیم، برخی رویدادها و نتایج این نشست را بی سابقه و عده ای نیز آن را قابل پیش بینی و تکراری ارزیابی کردند. نظر شما درباره عملکرد اوپک در این دوره چیست؟
سازمان اوپک در طول حیات طولانی خود با تلاطم های زیادی روبرو بوده است. در هر یک از فراز و نشیب ها، اوپک بعضا بازار را در مسیر ثبیت هدایت کرده و رهبری آن را بر عهده گرفته و در دوره هایی دنباله رو بازار بوده و شرایط را پذیرفته است.
در شرایط کنونی، سازمان اوپک تحت تاثیر عوامل مختلف، قیمت های بازار را قبول کرده، این وضعیت شباهت های زیادی با موقعیت اوپک در نوامبر 1987 در اندونزی دارد و اجلاس وزرا تصمیم گرفت که 1/5 میلیون بشکه در روز تخلف اعضای سازمان را به سهمیه های قانونی اعضا تبدیل کند و در نتیجه قیمت های بازار جهانی به 10 دلار در بشکه سقوط کرد.
در جاکارتا اوپک سقوط بازارهای بورس آسیایی را پیش بینی نکرده بود، تنها چند روز پس از اجلاس اندونزی، ابتدا بورس بانکوک و سپس بیشتر اقتصادهای رو به توسعه آسیای جنوب شرقی که موتور رشد مصرف تقاضای نفت محسوب می شدند، سقوط کردند و بازار جهانی نفت با عرضه مازاد و تقاضای محدود مواجه گردید. بحران 1987-1989 اوپک حدود سه سال طول کشید و سازمان اوپک 430 میلیارد دلار از ذخایر ارزی خود را از دست داد.
با توجه به عدم کاهش تولید نفت از سوی اوپک وضعیت قیمت طی ماه های آینده به چه سمتی خواهد رفت؟
نمی توانیم با دقت بالایی مدت زمانی که بحران کنونی به درازا خواهد کشید را برآورد کنیم با مقایسه و بررسی سری های زمانی منحنی های فراز و نشیب قیمت های جهانی نفت ارزیابی می کنم که مدت این روند کاهش قیمت ها طولانی تر از دهه 1980 نخواهد بود. به اعتقاد من در سه ماهه آخر 2016 و اوایل سه ماهه 2017 قیمت به ثبات نسبی خواهد رسید.
اخبار ضد و نقیضی از سقف تولید روزانه 10 میلیون بشکه ای عربستان به گوش می رسد، آیا با توجه به افت قیمت ها به کانال 30 دلار، این کشور تولید خود را افزایش خواهد داد؟
عربستان هم مانند روسیه یک ابر تولیدکننده است و لذا در استراتژی تولید خود علاوه بر قیمت، سهم بازار هم برایش حائز اهمیت است. این سیاستی است که ایران هم در دوران تولید روزانه 5/5 تا 6 میلیون در روز طی دهه های پیشین مورد توجه داشت. البته من شخصا به ظرفیت تولید 5/11 میلیون بشکه در روز که اعراب مدعی آن هستند اعتقادی ندارم، این کشور شاید بتواند با دوپینگ تولید خود را از مرز 10 میلیون عبود دهد ولی فقط برای مدت کوتاهی و با آسیب به میادین نفتی عربستان با دو رقیب جدی در بازار نفت روبروست که یکی از آنها منابع نفت شیل آمریکا و دیگری توان تولید بالای نفت روسیه است.
عربستان و در حقیقت اوپک نمی خواهند تا برای ثبات بازار، تولید خود را محدود ودر عوض رقبا تولید خود را اضافه کنند.
در صحبت های خود به وجود دو رقیت یعنی نفت شیل و روسیه اشاره کردید. این دو عامل چگونه بر تصمیمات اعضای اوپک تاثیر می گذارد؟
بله! در اینجا به یک واقعیت اشاره می کنم، طی دهه اخیر بازار جهانی نفت دستخوش تحولات و تغییرات مهمی شده است که سازمان اوپک نسبت به آن غافل بود. ظهور و نهادینه شدن بازارهای بورس، تحولات بازارهای مالی و پولی و تاثیرات آنها بر روی قیمت های جهانی نفت، ارزش یافتن سهام شرکت های نفتی افزایش بی وقفه حوزه اقتدار شرکت های خدماتی و شرکت های سازنده و عرضه کننده تکنولوژی که مرتبا نقش پر رنگ تری در بازارهای جهانی نفت کسب می کنند از این جمله است. همچنین ظهور شرکت های نفتی – تکنولوژی متوسط که با هزینه هایی به نسبت کمتر در میادین دارای ویژگی های خاص سرمایه گذاری می کنند معادلات سابق را برهم زده است. در حقیت 4/5 میلیون بشکه نفت خام شیل در روز در آمریکا توسط غول های نفتی تولید نمی شود، بلکه این شرکت های متوسط دانش بنیان هستند که این کار را می کنند. از سوی دیگر روسیه هم اکنون بیش از 10 میلیون بشکه در روز تولید دارد و در ماه های اخیر از نظر تولید از عربستان جلو زده است. به طوریکه اشاره شد دبیرخانه اوپک شرایط لازم و کافی برای مواجه با تغیییر و تحولات بازار جهانی نفت را کسب نکرده است. در هر حال به نظر نمی رسد که در این جنگ برای سهم بازار، عربستان بخواهد بخشی از سهم خود را به تولیدکنندگانی واگذار کند که تاثیر موثری بر روی قیمت نخواهد داشت. تولیدکنندگان عمده ناچارند تا برای ثبات بازار دست به اقدام جمعی بزنند.
در خبرها آمده بود که آمریکا تعداد دکل های نفت شیل خود را کاهش داده، اما شاهدیم که سطح تولید قبل همچنان باقی است. دلیل این مساله چیست؟
بله این اتفاق افتاده؛ در شرایط کنونی مهندسی بازار جای خود را به تجزیه و تحلیل بازار داده است. تولید شیل در طول شش ماه گذشته 4/5 میلیون بشکه در روز بود. سال قبل همه تحلیلگران نفتی بر این باور بودند که تولید نفت شیل، در صورت تداوم کاهش قیمتها صرفه اقتصادی نخواهد داشت. اینک قیمت نفت به بشکه ای45 دلار رسیده و شیل همان 4/5 میلیون بشکه را تولید می کند. این همان مهندسی بازار است که جای تجزیه و تحلیل های سنتی را گرفته است. البته تعدادی از دکل های حفاری شیل مدتی است که فعال نیستند ولی از طریق افزایش بهره وری تولید را حفظ کرده اند .
در این شرایط شاهد حضور بازیگران جدیدی در صحنه سیاسی و اقتصادی منطقه مانند ترکیه هستیم. آیا با آمدن این بازیگران نقش ایران کمرنگ نخواهد شد؟
ترکیه در سال های اخیر به یک بازیگر هژمونی طلب تبدیل شده و دخالت های آنکارا در وقایع منطقه حکایت از تمایلات تازه ترکیه دارد. در هر صورت تحت شرایط کنونی ایران دارای شرایط ممتازی است. نقشه “ژیو انرژی” و “ژیواستراتژیک” منطقه به سود ایران در حال تغییر است.
ایران در این شرایط باید چه راهبردی را در پیش بگیرد؟
در اینجا طراحی و اعمال یک دیپلماسی انرژی فعال حیاتی است. ایران لازم است تا جاده ابریشم انرژی را با قدرت ترسیم و عملیاتی سازد، در حیطه انرژی ترکیه رغیب سرسختی برای ایران نیست ولی می تواند نقش مزاحم را ایفا کند.
اگر ایران و عربستان سقف تولید نفت را در حد فعلی نگه دارند استراتژی سایر کشورهای اوپک به این وضیعت چه خواهد بود؟
در سازمان اوپک قدرت از آن بشکه های نفت و قدرت تولید است برای جمهوری اسلامی ایران تا زمانی که ظرفیت تولید به ارقام بالا نرسد . تاثیرگذاری در سازمان اوپک و بازار نفت محدود است لذا برای ایران ظرفیت گسترده ای دارای اهمیت راهبردی است . با توجه به هزینه بالنسبه پایین ایجاد ظرفیت در میادین ایران در قیمت های کنونی انگیزه سرمایه گذاری برای افزایش تولید قوی است. البته در خاورمیانه کلا هزینه تولید پایین است. این امر در مورد گاز هم صادق است. عدم سرمایه گذاری و کمرنگی صادرات از کل تولید، ایران را از یک منزلت استراتژیک اساسی محروم خواهد ساخت.
تحلیل شما از آخرین وضعیت تولید و قیمت نفت و گاز در سطح بازارهای جهانی چیست؟
بازار جهانی نفت با مازاد عرضه روبروست. در شرایط کنونی، سهم بازار واژه مقدس همه دست اندر کاران بازار نفت است. بدیهی است که ایران هم مستثنی نیست. اما مشکل اساسی بازار، موقعیت متزلزل طرف تقاضاست.
چین که طی 15 سال گذشته نقش موتور اصلی رشد تقاضای جهانی نفت را عده دارد بوده، اینکه رشد تولید ناخالص دو رقمی خود را به کمتر از 6 درصد کاهش داده است همین وضعیت در قطب های عمده مصرف مهم مانند اتحادیه اروپا هم به وقوع پیوسته، لذا توازن عرضه و تقاضا آسیب دیده است. لیکن این وضعیت چندان هم به طول نخواهد انجامید. در هر صورت تقاضای جهانی سالی 2/1 میلیون بشکه در روز افزایش می یابد و امکان رشد بیشتر هم وجود دارد امکان انتظار کاهش عرضه از سوی روسیه ضعیف است ولی نفت شیل بخشی مهمی از تولید خود را از دست خواهد داد، شرکت های نفتی مرتبا ارزش سهام خود در مراکز بین المللی بورس های نفتی را از دست می دهند. براساس گزارش مورگان استانلی در سال 2014 پنج شرکت بزرگ نفتی برای اولین بار پس از هفت سال از لیست 20 شرکت تراز اول جهان خارج شده اند.
توصیه شما به مسئولان نفتی ایران چیست؟
شرکت های ملی نفت به این واقعیت پی برده اند که با روش های سنتی مدیریت منابع نفت و گاز، موقعیت و امکان رقابت پذیری بین المللی خود را از دست خواهند داد. از این رو لازم است خود را با واقعیت های اقتصادی و تجاری جهانی وفق دهند. شرکت های ملی نفتی در خاورمیانه اینک در آسیا، اروپا و آفریقا سرمایه گذاری گسترده ای را آغاز کرده اند. مهمترین سیاست پیش روی شرکت ملی نفت ایران بین المللی سازی آن است که دارای اهمیتی حتی فراتر از ظرفیت سازی است. صنعت نفت ایران با یکصد و ده سال سابقه و تجربه، می تواند با استفاده از روش های مدرن و امروزی و برندسازی، حضور بین المللی مقتدرانه را سازمان دهی کند.
در پی تصمیم اعضای اوپک مبنی بر حفظ تولید خود با وجود کاهش قیمت ها، این پرسش ها مطرح می شود که آینده بازار انرژی و قیمت ها چگونه خواهد بود؟ آیا عربستان رجزخوانی های خود مبنی بر افزایش تولید را عملی خواهد کرد؟ در این میان ورود ترکیه به معادلات جهانی اقتصاد و سیاست چه تاثیری بر آینده بازار نفت خواهد گذاشت؟ واکنش روسیه به تحولات بازار انرژی چه خواهد بود و بالاخره ایران باید چه راهبردی را در حوزه انرژی در پیش بگیرد؟ برای یافتن پاسخ آن پرسش ها با فریدون برکشلی رئیس “گروه انرژی وین” و مشاور “موسسه مطالعات بین المللی انرژی” به گفت و گو نشستیم. او ضمن بررسی رویدادهای اخیر بازار جهانی نفت به تحلیل رفتار هر یک از نقش آفرینان اصلی بازار انرژی پرداخت و تاکید کرد که ایران باید با دیپلماسی فعال، نقشه جاده ابریشم انرژی را ترسیم نماید. هر چند که ممکن است در این راه، کشورهایی مانند ترکیه و عربستان در قامت یک مزاحم روبروی ایران بایستد.
آقای دکتر برکشلی؛ در روزهای گذشته تحلیل های مختلفی در خصوص آخرین نشست اوپک را شاهد بودیم، برخی رویدادها و نتایج این نشست را بی سابقه و عده ای نیز آن را قابل پیش بینی و تکراری ارزیابی کردند. نظر شما درباره عملکرد اوپک در این دوره چیست؟
سازمان اوپک در طول حیات طولانی خود با تلاطم های زیادی روبرو بوده است. در هر یک از فراز و نشیب ها، اوپک بعضا بازار را در مسیر ثبیت هدایت کرده و رهبری آن را بر عهده گرفته و در دوره هایی دنباله رو بازار بوده و شرایط را پذیرفته است.
در شرایط کنونی، سازمان اوپک تحت تاثیر عوامل مختلف، قیمت های بازار را قبول کرده، این وضعیت شباهت های زیادی با موقعیت اوپک در نوامبر 1987 در اندونزی دارد و اجلاس وزرا تصمیم گرفت که 1/5 میلیون بشکه در روز تخلف اعضای سازمان را به سهمیه های قانونی اعضا تبدیل کند و در نتیجه قیمت های بازار جهانی به 10 دلار در بشکه سقوط کرد.
در جاکارتا اوپک سقوط بازارهای بورس آسیایی را پیش بینی نکرده بود، تنها چند روز پس از اجلاس اندونزی، ابتدا بورس بانکوک و سپس بیشتر اقتصادهای رو به توسعه آسیای جنوب شرقی که موتور رشد مصرف تقاضای نفت محسوب می شدند، سقوط کردند و بازار جهانی نفت با عرضه مازاد و تقاضای محدود مواجه گردید. بحران 1987-1989 اوپک حدود سه سال طول کشید و سازمان اوپک 430 میلیارد دلار از ذخایر ارزی خود را از دست داد.
با توجه به عدم کاهش تولید نفت از سوی اوپک وضعیت قیمت طی ماه های آینده به چه سمتی خواهد رفت؟
نمی توانیم با دقت بالایی مدت زمانی که بحران کنونی به درازا خواهد کشید را برآورد کنیم با مقایسه و بررسی سری های زمانی منحنی های فراز و نشیب قیمت های جهانی نفت ارزیابی می کنم که مدت این روند کاهش قیمت ها طولانی تر از دهه 1980 نخواهد بود. به اعتقاد من در سه ماهه آخر 2016 و اوایل سه ماهه 2017 قیمت به ثبات نسبی خواهد رسید.
اخبار ضد و نقیضی از سقف تولید روزانه 10 میلیون بشکه ای عربستان به گوش می رسد، آیا با توجه به افت قیمت ها به کانال 30 دلار، این کشور تولید خود را افزایش خواهد داد؟
عربستان هم مانند روسیه یک ابر تولیدکننده است و لذا در استراتژی تولید خود علاوه بر قیمت، سهم بازار هم برایش حائز اهمیت است. این سیاستی است که ایران هم در دوران تولید روزانه 5/5 تا 6 میلیون در روز طی دهه های پیشین مورد توجه داشت. البته من شخصا به ظرفیت تولید 5/11 میلیون بشکه در روز که اعراب مدعی آن هستند اعتقادی ندارم، این کشور شاید بتواند با دوپینگ تولید خود را از مرز 10 میلیون عبود دهد ولی فقط برای مدت کوتاهی و با آسیب به میادین نفتی عربستان با دو رقیب جدی در بازار نفت روبروست که یکی از آنها منابع نفت شیل آمریکا و دیگری توان تولید بالای نفت روسیه است.
عربستان و در حقیقت اوپک نمی خواهند تا برای ثبات بازار، تولید خود را محدود ودر عوض رقبا تولید خود را اضافه کنند.
در صحبت های خود به وجود دو رقیت یعنی نفت شیل و روسیه اشاره کردید. این دو عامل چگونه بر تصمیمات اعضای اوپک تاثیر می گذارد؟
بله! در اینجا به یک واقعیت اشاره می کنم، طی دهه اخیر بازار جهانی نفت دستخوش تحولات و تغییرات مهمی شده است که سازمان اوپک نسبت به آن غافل بود. ظهور و نهادینه شدن بازارهای بورس، تحولات بازارهای مالی و پولی و تاثیرات آنها بر روی قیمت های جهانی نفت، ارزش یافتن سهام شرکت های نفتی افزایش بی وقفه حوزه اقتدار شرکت های خدماتی و شرکت های سازنده و عرضه کننده تکنولوژی که مرتبا نقش پر رنگ تری در بازارهای جهانی نفت کسب می کنند از این جمله است. همچنین ظهور شرکت های نفتی – تکنولوژی متوسط که با هزینه هایی به نسبت کمتر در میادین دارای ویژگی های خاص سرمایه گذاری می کنند معادلات سابق را برهم زده است. در حقیت 4/5 میلیون بشکه نفت خام شیل در روز در آمریکا توسط غول های نفتی تولید نمی شود، بلکه این شرکت های متوسط دانش بنیان هستند که این کار را می کنند. از سوی دیگر روسیه هم اکنون بیش از 10 میلیون بشکه در روز تولید دارد و در ماه های اخیر از نظر تولید از عربستان جلو زده است. به طوریکه اشاره شد دبیرخانه اوپک شرایط لازم و کافی برای مواجه با تغیییر و تحولات بازار جهانی نفت را کسب نکرده است. در هر حال به نظر نمی رسد که در این جنگ برای سهم بازار، عربستان بخواهد بخشی از سهم خود را به تولیدکنندگانی واگذار کند که تاثیر موثری بر روی قیمت نخواهد داشت. تولیدکنندگان عمده ناچارند تا برای ثبات بازار دست به اقدام جمعی بزنند.
در خبرها آمده بود که آمریکا تعداد دکل های نفت شیل خود را کاهش داده، اما شاهدیم که سطح تولید قبل همچنان باقی است. دلیل این مساله چیست؟
بله این اتفاق افتاده؛ در شرایط کنونی مهندسی بازار جای خود را به تجزیه و تحلیل بازار داده است. تولید شیل در طول شش ماه گذشته 4/5 میلیون بشکه در روز بود. سال قبل همه تحلیلگران نفتی بر این باور بودند که تولید نفت شیل، در صورت تداوم کاهش قیمتها صرفه اقتصادی نخواهد داشت. اینک قیمت نفت به بشکه ای45 دلار رسیده و شیل همان 4/5 میلیون بشکه را تولید می کند. این همان مهندسی بازار است که جای تجزیه و تحلیل های سنتی را گرفته است. البته تعدادی از دکل های حفاری شیل مدتی است که فعال نیستند ولی از طریق افزایش بهره وری تولید را حفظ کرده اند .
در این شرایط شاهد حضور بازیگران جدیدی در صحنه سیاسی و اقتصادی منطقه مانند ترکیه هستیم. آیا با آمدن این بازیگران نقش ایران کمرنگ نخواهد شد؟
ترکیه در سال های اخیر به یک بازیگر هژمونی طلب تبدیل شده و دخالت های آنکارا در وقایع منطقه حکایت از تمایلات تازه ترکیه دارد. در هر صورت تحت شرایط کنونی ایران دارای شرایط ممتازی است. نقشه “ژیو انرژی” و “ژیواستراتژیک” منطقه به سود ایران در حال تغییر است.
ایران در این شرایط باید چه راهبردی را در پیش بگیرد؟
در اینجا طراحی و اعمال یک دیپلماسی انرژی فعال حیاتی است. ایران لازم است تا جاده ابریشم انرژی را با قدرت ترسیم و عملیاتی سازد، در حیطه انرژی ترکیه رغیب سرسختی برای ایران نیست ولی می تواند نقش مزاحم را ایفا کند.
اگر ایران و عربستان سقف تولید نفت را در حد فعلی نگه دارند استراتژی سایر کشورهای اوپک به این وضیعت چه خواهد بود؟
در سازمان اوپک قدرت از آن بشکه های نفت و قدرت تولید است برای جمهوری اسلامی ایران تا زمانی که ظرفیت تولید به ارقام بالا نرسد . تاثیرگذاری در سازمان اوپک و بازار نفت محدود است لذا برای ایران ظرفیت گسترده ای دارای اهمیت راهبردی است . با توجه به هزینه بالنسبه پایین ایجاد ظرفیت در میادین ایران در قیمت های کنونی انگیزه سرمایه گذاری برای افزایش تولید قوی است. البته در خاورمیانه کلا هزینه تولید پایین است. این امر در مورد گاز هم صادق است. عدم سرمایه گذاری و کمرنگی صادرات از کل تولید، ایران را از یک منزلت استراتژیک اساسی محروم خواهد ساخت.
تحلیل شما از آخرین وضعیت تولید و قیمت نفت و گاز در سطح بازارهای جهانی چیست؟
بازار جهانی نفت با مازاد عرضه روبروست. در شرایط کنونی، سهم بازار واژه مقدس همه دست اندر کاران بازار نفت است. بدیهی است که ایران هم مستثنی نیست. اما مشکل اساسی بازار، موقعیت متزلزل طرف تقاضاست.
چین که طی 15 سال گذشته نقش موتور اصلی رشد تقاضای جهانی نفت را عده دارد بوده، اینکه رشد تولید ناخالص دو رقمی خود را به کمتر از 6 درصد کاهش داده است همین وضعیت در قطب های عمده مصرف مهم مانند اتحادیه اروپا هم به وقوع پیوسته، لذا توازن عرضه و تقاضا آسیب دیده است. لیکن این وضعیت چندان هم به طول نخواهد انجامید. در هر صورت تقاضای جهانی سالی 2/1 میلیون بشکه در روز افزایش می یابد و امکان رشد بیشتر هم وجود دارد امکان انتظار کاهش عرضه از سوی روسیه ضعیف است ولی نفت شیل بخشی مهمی از تولید خود را از دست خواهد داد، شرکت های نفتی مرتبا ارزش سهام خود در مراکز بین المللی بورس های نفتی را از دست می دهند. براساس گزارش مورگان استانلی در سال 2014 پنج شرکت بزرگ نفتی برای اولین بار پس از هفت سال از لیست 20 شرکت تراز اول جهان خارج شده اند.
توصیه شما به مسئولان نفتی ایران چیست؟
شرکت های ملی نفت به این واقعیت پی برده اند که با روش های سنتی مدیریت منابع نفت و گاز، موقعیت و امکان رقابت پذیری بین المللی خود را از دست خواهند داد. از این رو لازم است خود را با واقعیت های اقتصادی و تجاری جهانی وفق دهند. شرکت های ملی نفتی در خاورمیانه اینک در آسیا، اروپا و آفریقا سرمایه گذاری گسترده ای را آغاز کرده اند. مهمترین سیاست پیش روی شرکت ملی نفت ایران بین المللی سازی آن است که دارای اهمیتی حتی فراتر از ظرفیت سازی است. صنعت نفت ایران با یکصد و ده سال سابقه و تجربه، می تواند با استفاده از روش های مدرن و امروزی و برندسازی، حضور بین المللی مقتدرانه را سازمان دهی کند.
بازار جهانی نفت به کجا می رود؟
رویترز در تحلیلی با عنوان «نفت تنها بر پیمان نوسان استوار است»، به قلم «جان کمپ» نوشت: تنها چیزی که ما در رابطه با پرسش «قیمت های نفت در چند سال آینده چه خواهند بود؟» می دانیم این است که بیشتر پیش بینی ها در مورد قیمت آن درست از آب درنیامده است
رویترز در ادامه نوشت: بازار نفت تاکنون هر تلاشی برای تثبیت یا پیش بینی قیمت براساس ارزش نفت برای مشتریان، هزینه نهایی تولید و یا قیمت کالاهای جانشین در دسترس را به چالش کشیده است.
در اواخر دهه 1970، کمیته سیاستگذاری قیمت بلندمدت نفت اوپک، راه حل متفاوتی را تصویب کرد که توصیه آن، افزایش تدریجی قیمت نفت تا جایی بود که تقریبا معادل قیمت نزدیک ترین کالای جانشین خود شود.
بر اساس عقایدی که در آن زمان بسیار مقبول بود، منابع مختلف انرژی باید قیمت مشابهی داشته باشند. اوپک در آن زمان مهمترین رقیب نفت خود را دیزل مصنوعی و سوخت های بنزینی به دست آمده از زغال سنگ می دانست.
بر اساس کتاب «جن خارج از بطری» نوشته اکینز در 1995، از آنجا که تصور می شد هزینه تولید سوخت های به دست آمده از زغال سنگ نزدیک 60 دلار در هر بشکه است، یعنی تقریبا معادل 200 دلار در هر بشکه امروز، این نرخ تبدیل به قیمت هدف اوپک در بلندمدت شد.
اوپک در سال 1980 برای افزایش میانگین قیمت نفت به سطح حدود 37 دلار در هر بشکه برنامه ریزی کرد، اما 6 سال بعد، بازار دچار رکود شد و نفت که در سال 1986 در شرایط واقعی در حدود 30 دلار در هر بشکه می ارزید، به قیمت فقط 14 دلار در هر بشکه معامله شد.
همزمان با کاهش قیمت نفت، مهمترین رقبای نفت اوپک دیگر سوخت های به دست آمده از زغال سنگ نبودند، بلکه نفت های آلاسکا، خلیج مکزیک، دریای شمال، اتحاد جماهیر شوروی و چین که بسیار ارزانتر بودند شروع به رقابت با نفت اوپک کردند.
در آن هنگام، اقتصاددانان و تولید کنندگان نفت به این باور رسیدند که قیمت های نفت باید با هزینه نهایی تولید مطابقت داشته باشند که این هزینه در دهه 1980 معادل هزینه نهایی تولید نفت برنت دریای شمال در نظر گرفته شد.
با سقوط قیمت نفت به کمتر از 20 دلار در هر بشکه در اواخر دهه 1980، علی جیده دبیرکل وقت اوپک ابراز شگفتی کرد که چگونه قیمت در چنین حداقلی می تواند باقی بماند.
وی گفت: نمی توانم بفهمم چطور چنین قیمت پایینی می تواند سرمایه گذاری در مناطقی که تولید نفت در آنها بسیار پرهزینه است را توجیه کند. کسی باید در جایی پیراهن خود را از دست بدهد.
تا همین اواخر تصور می شد، شرکت های تولیدکننده نفت شیل در شمال آمریکا دارای کمترین سود در بازار هستند و کارشناسان هزینه تولید آنها را 80 تا 90 دلار در هر بشکه برآورد می کردند.
پیش از آغاز سقوط قیمت های نفت در ژوییه 2014 (خرداد 1393)، این باور به طور فزاینده در میان مدیران شرکت های نفتی، تحلیلگران و اوپک شکل می گرفت که قیمت 100 دلار در هر بشکه، کف جدید قیمت نفت است، یعنی قیمت نفت دیگر از 100 دلار در هر بشکه کمتر نخواهد شد.
آن هنگام شنیدن حرف هایی از این قبیل که «100 دلار در هر بشکه امروز همان 20 دلار در هر بشکه قدیم است، زیرا هزینه نهایی تولید نفت شیل و همچنین هزینه نهایی پروژه های بسیار بزرگ را توجیه می کند»، عجیب نبود.
اما با سقوط قیمت های نفت و مجبور شدن تولیدکنندگان به استفاده از شیوه های کاراتر، هزینه نهایی تولید نفت شیل به 50 تا 60 دلار در هر بشکه کاهش یافت.
اکنون شرکت های مهم نفتی جهان و اعضای اوپک خود را برای جهانی آماده می کنند که در آن قیمت بلندمدت نفت 60 تا 80 دلار در هر بشکه است.
پیش بینی های همیشه غلط
رویترز در ادامه نوشت: هم اکنون باید آشکار باشد که هیچکس قادر به تثبیت یا پیش بینی قیمت بلندمدت (بیش از پنج سال) یا حتی میان مدت (دو تا پنج سال) نفت نبوده است.
شواهدی دال بر اینکه کسی بتواند همواره و به درستی قیمت های نفت را حتی برای چند ماه آینده پیش بینی کند وجود ندارد چه رسد به چند سال یا چند دهه آینده.
پیش بینی هایی از این دست که، «قیمت های نفت در سال 2020 حول و حوش ایکس دلار خواهند بود» یا «قیمت های نفت حول و حوش ایکس دلار تثبیت خواهند شد» تقریبا به طور اجتناب ناپذیری نادرست هستند.
نخستین پاسخ همواره باید این سوال باشد که آنها بر اساس چه فرضیاتی چنین پیش بینی را کرده اند و چرا پیش بینی آنها درست از آب درنیامده است.
در دهه 1970، اوپک در پیش بینی افزایش تولید رقبای خود در دریای شمال، خلیج مکزیک، اتحاد جماهیر شوروی و چین ناکم ماند.
در دهه های 1980 و 1990، اوپک در پیش بینی اینکه تولیدکنندگان نفت برنت می توانند در قیمت واقعی کمتر از 30 دلار در هر بشکه نیز به تولید ادامه دهند، شکست خورد، زیرا تصور می کرد تولیدکنندگان نفت در دریای شمال به دلیل هزینه بالای تولید در قیاس با قیمت، از بازار خارج خواهند شد.
سرانجام در دهه 2010، پیش بینی کنندگان نتوانستند افزایش بی سابقه تولید نفت شیل آمریکا و سپس توان شرکت های تولیدکننده این نفت برای ادامه تولید در قیمت هایی بسیار کمتر از آنچه قبلا انتظار می رفت را پیش بینی کنند.
ناپایداری بازار نفت عجیب نیست
درس دیگری که از تاریخ می گیریم این است که قیمت نفت نیز همانند قیمت کالاهای دیگر در حقیقت ناپایدار است. ناپایداری، ویژگی نیست که به طور تصادفی به بازار کالا نسبت داده شود بلکه جزو مشخصات این بازار است.
قیمت های نفت از زمان آغاز عصر نوین صنعت نفت که با حفر نخستین چاه نفت «ادوین دریک» در ایالت پنسیلوانیای آمریکا در سال 1859 آغاز شد تاکنون هرگز ثابت نبوده است.
براساس کتاب «تاریخ قدیم و معاصر نفت» نوشته «هنری» در سال 1873 که کمتر از 20 سال پس از آغاز عصر نوین صنعت نفت توسط یکی از نخستین تاریخ نگاران جهان نفت نوشته شد؛ این محصول قیمت مشخصی ندارد. این حقیقت که نفت به قیمت کمتر از 50 دلار و 25 سنت در هر گالن فروخته شده است، هیچ چیزی را ثابت نمی کند. در سال 1859 قیمت هر گالن نفت 50.25 دلار بود اما تولید نخستین روز آن، بازار را شکست و قیمت ها را فروپاشید.
براساس کتاب «نفت پنسیلوانیا در سال های 1872-1750»، نوشته گیدنز در سال 1947؛ قیمت های نفت در دهه 1860 بشدت نوسان داشت و از چند دلار در هر بشکه به فقط چند سنت رسید. این نوسانات شدید تاکنون ادامه داشته و هرگز متوقف نشده است.
در 150 سال گذشته، گروه های مختلفی از شرکت های خصوصی گرفته تا دولت ها، همه بارها تلاش کرده اند به بازار نفت قاعده و نظم خاصی بدهند اما تاکنون همه آنها شکست خورده اند.
از شرکت استاندارد اویل آمریکا در اواخر قرن 19 تا توافق میان شرکت های مهم نفتی موسوم به قرارداد «ای اس-آی اس» که در قلعه آکناکاری اسکاتلند در سال 1928 امضا شد، و حتی اوپک در سال 1960، هیچکس نتوانسته است نوسانات شدید و دوره ای بازار نفت را آرام کند.
در حقیقت، قیمت های نفت در 55 سال گذشته یعنی پس از تاسیس اوپک، در مقایسه با 55 سال پیش از آن بی ثبات تر شده اند.
وسوسه کننده است که اوپک را به دلیل کاهش ندادن تولید، مقصر اصلی سقوط قیمت های نفت بدانیم اما حقیقت این است که ثبات در بازار نفت یک استثنا است نه یک روند معمول. نه اوپک و نه هیچکس دیگری هرگز نتوانسته است جز برای یک مدت محدود و تحت یک سری شرایط خاص، قیمت های نفت را تثبیت کند.
صحبت کردن در مورد قیمت بلندمدت بی معنی است، زیرا قیمت های نفت به عوامل مختلفی بستگی دارند که همه آنها ماهیت دینامیک دارند نه ایستا. بنابراین، تولیدکنندگان و مصرف کنندگان نفت باید خود را با قیمت تطبیق دهند نه اینکه تلاش کنند به «قیمت» قاعده و نظمی خاص بدهند.
برای تولیدکنندگان و مصرف کنندگان، انعطاف پذیری و توانایی نجات خود در چرخه های قیمت، بسیار مهمتر از پیش بینی قیمت در سه، پنج یا 10 سال آینده است.
قیمت بلندمدت نفت به طور ذاتی غیرقابل پیش بینی است. تنها چیزی که می توان با اطمینان گفت این است که قیمت نفت همچنان پیش بینی کارشناسان را به چالش خواهد کشید
