صندوق بین المللی پول (آی.ام.اف) در گزارشی هشدار داده است که حتی خاورمیانه هم نمی‌تواند برای همیشه از ارزانی نفت جان سالم بدر ببرد.
خبرگزاری دولتی ایران به نقل از سی ان ان نوشته صندوق بین‌المللی پول اعلام کرده است که اگر قیمت نفت در حدود 50 دلار در هر بشکه باقی بماند، بیشتر کشورهای منطقه خاورمیانه در عرض پنج سال یا کمتر با بحران مالی روبرو خواهند شد.
این صندوق تاکید کرد که این بحران، عربستان سعودی، عمان و بحرین را هم در بر خواهد گرفت.
بنابه پیش‌بینی صندوق بین‌المللی پول، قیمت ارزان نفت، تنها در سال جاری میلادی حدود 360 میلیارد دلار از درآمد نفتی منطقه خاورمیانه می‌کاهد.
به دلیل سقوط قیمت‌های نفت از بالای 100 دلار به حول و حوش 45 دلار در هر بشکه در زمان حاضر، مازاد عظیم بودجه برخی کشورهای منطقه به سرعت به کسری بودجه‌های هنگفت تبدیل خواهد شد. بسیاری از این کشورها کم کم دارند مجبور می‌شوند از صندوق ذخایر ارزی خود را برای مقابله با بحران مالی استفاده کنند.
صندوق بین‌المللی پول همچنین اعلام کرد، کشورهای صادرکننده نفت باید سیاست‌های هزینه‌ای و درآمدی خود را تعدیل کنند و از بقای مالی خود اطمینان حاصل نمایند.
افت قیمت‌های نفت درست زمانی اتفاق افتاد که مخارج بسیاری از کشورهای خاورمیانه افزایش یافته بود و با ناآرامی‌های منطقه‌ای و مشکلات بازارهای مالی دست و پنجه نرم می‌کردند.
کسری بودجه عربستان
بنابه اعلام صندوق بین‌المللی پول، عربستان سعودی بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت باید نفت خود را در حدود 106 دلار در هر بشکه بفروشد تا بودجه‌اش در تعادل قرار گیرد.
صندوق بین‌المللی پول تصریح کرد: ضربه‌گیرهای مالی عربستان سعودی به سختی کفاف پنج سال مقاومت در برابر نفت 50 دلاری را می‌دهد.
علت اینکه عربستان سعودی به سرعت در تلاش است پول ذخیره کند، همین است. این کشور نه تنها چهار میلیارد دلار اوراق قرضه در اوایل سال جاری میلادی فروخت، بلکه بانک مرکزی آن نیز در شش ماه گذشته بیش از 70 میلیارد دلار از شرکت‌های مدیریت دارایی همچون بلک راک (بی.ال.کی) بیرون کشیده است.
پیش‌بینی می‌شود امسال کسری حساب جاری عربستان پس از سال‌ها مازاد، به 20 درصد تولید ناخالص داخلی افزایش یابد.
صندوق ذخیره عربستان سعودی هنوز تقریبا 700 میلیارد دلار اعتبار دارد، اما این اعتبار به سرعت در حال کاهش است.
کاهش مخارج برای عربستان
بعید است عربستان سعودی مالیات‌ها را افزایش دهد، اما در صدد کاهش برخی مخارج است البته امکان اینکه این کشور هزینه برنامه‌های اجتماعی و نظامی خود را کاهش دهد خیلی کم است، زیرا رهبران آن از تکرار شورش‌های بهار عربی سال 2011 می‌ترسند.
هنری اسمیت دستیار مدیر یک شرکت مشاوره‌ای کنترل ریسک در دوبی گفت: در محیطی که با بی‌ثباتی منطقه‌ای و داخلی روبرو است، کاهش مخارج مربوط به رفاه اجتماعی، یک قمار سیاسی است.
وی افزود: دولت شروع به بررسی پروژه‌های بزرگ دولتی کرده و آنهایی که به لحاظ اقتصادی از ضرورت کمتری برخوردارند، کنار گذاشته خواهند شد.
ایران و عراق تحت فشار
براساس برآورد صندوق بین‌المللی پول، قیمت نفت سر به سر درآمد و هزینه برای ایران 72 دلار در هر بشکه است و این کشور می تواند کمتر از 10 سال در برابر ارزانی نفت مقاومت کند.
صندوق بین‌المللی پول تصریح کرد: چشم‌انداز ایران در مقایسه با کشورهای همسایه‌اش بهتر است، اما پتانسیل لغو تحریم‌ها و افزایش تولید نفت (که هنوز اتفاق نیفتاده است)، این چشم‌انداز را مبهم کرده است.
بنابه اعلام صندوق بین‌المللی پول، برای عراق عملا هیچ ضربه‌گیر مالی باقی نمانده است. این کشور با درگیری‌های داخلی دست و پنجه نرم می‌کند و بخشی از سرزمین‌های آن به دست داعش افتاده است.
صندوق بین‌المللی پول همچنین هشدار داد، خشونت‌های در حال افزایش در عراق، غیرنظامیان در این کشور را تحت تاثیر قرار داده و تاثیر سوء بر اعتماد به نفس و انتظارات و در نتیجه بر فعالیت‌های اقتصادی آنان گذارده است.
کشورهای حاشیه خلیج فارس
بحرین نیز تحت فشارهای مالی قرار دارد و به پیش‌بینی صندوق بین‌المللی پول، احتمالا ظرف کمتر از پنج سال دچار بحران خواهد شد. این کشور هم اکنون با بدهی سنگین روبرو و چند سالی است که با کسری بودجه دست و پنجه نرم می‌کند.
جیسون تاوی اقتصاددان خاورمیانه در شرکت کپیتال اکونومیک گفت: وضعیت بحرین نسبتا وخیم است. این کشور می‌رود تا وضعیت به مراتب دشوارتری را تجربه کند.
امارات، کویت و قطر می‌توانند چند دهه با نفت 50 دلاری زندگی کنند.
با همه این احوال، تعداد معدودی از کشورهای منطقه از موقعیت خوبی برای مقابله با طوفان‌های مالی برخودارند. در راس این کشورها، کویت، قطر و امارات متحده عربی قرار دارند. این موقعیت خوب تا حدودی به این خاطر است که این کشورها برای سر به سر کردن درآمدها و هزینه‌های خود به قیمت چندان بالای نفت نیاز ندارند.
براساس برآورد صندوق بین‌المللی پول، قیمت نفت سر به سر کننده درآمد و هزینه برای کویت فقط 49 دلار در بشکه است که قیمت فعلی نفت بیشتر از آن است. برای قطر که میزبان جام جهانی 2022 است، این عدد جادویی 56 دلار در هر بشکه است، در حالی که امارات برای تعادل بودجه‌اش به نفت 73 دلاری نیازمند است.
لیکن این سه کشور از پول نفت، کوه‌هایی درست کرده‌اند که می‌تواند از آنها در سال‌های ارزانی نفت محافظت کند.
بنابه اعلام صندوق بین‌المللی پول، امارات متحده عربی به قدر کافی از ضربه گیرهای مالی برخوردار است که بتواند تقریبا 30 سال با ارزانی نفت سر کند. قطر و کویت نیز تقریبا 25 سال می توانند در برابر ارزانی نفت دوام بیاورند.
برنامه‌های کشورهای حاشیه خلیج فارس برای مقابله با کاهش قیمت نفت
دستور امیر کویت برای کاهش هزینه‌ها
امیر کویت از کابینه و پارلمان خواسته در واکنش به کاهش قیمت نفت هزینه‌های عمومی این کشور را کاهش دهند.
شیخ صباح الاحمد الصباح امیر کویت با هشدار مبنی بر اینکه هرگونه تاخیر در کاهش هزینه‌های این کشور به وضعیت مالی دولت کویت لطمه بیشتری خواهد زد، از کابینه و پارلمان خواست هزینه‌های این کشور را کاهش دهند.
به نظر می‌رسد سخنان شیخ صباح الاحمد الصباح در پارلمان کویت تلاشی برای زمینه‌سازی اقدامات اقتصادی دشوار به لحاظ سیاسی همچون کاهش یارانه‌های انرژی و مواد غذایی در سال آینده باشد.
وی گفت: قیمت نفت باعث شده درآمدهای دولت 60 درصد کاهش یابد، اما هزینه‌های عمومی کاهش نیافته و این امر باعث کسری بودجه عمومی شده که باری بر روی برنامه‌های توسعه کشور است.
وی از کابینه و پارلمان کویت خواست که اقدامات اصلاحی فوری شامل کاهش هزینه‌ها و تلاش برای پیدا کردن منابع درآمدی غیرنفتی را آغاز کنند.
کویت در پنج ماه منتهی به 31 اوت کسری بودجه یک میلیارد و 94 میلیون دیناری(سه میلیارد و 600 میلیون دلار) را ثبت کرده است.
این مقدار در مقایسه با ذخایر مالی عظیم این کشور ناچیز است و کویت نسبت به بیشتر صادر‌کنندگان نفت حاشیه خلیج فارس بهتر می‌تواند قیمت پایین نفت را تحمل کند. این در حالی است که مقامات می‌گویند: کاهش قیمت نفت به معنی این است که این کشور باید اصلاحات مالی به تاخیر افتاده را به اجرا در آورد.
کویت یک سری کاهش یارانه‌ها را در دستور بررسی قرار داده است. رسانه‌های داخلی کویت این هفته گزارش دادند که قیمت بنزین در این کشور احتمالا تقریبا دو برابر خواهد شد اگرچه همچنان در پایین‌ترین سطوح نسبت به دیگر کشورهای جهان قرار دارد. دولت کویت اعلام کرده که قصد دارد روی شرکت‌های داخلی مالیات وضع کند.
چنین تغییراتی می‌تواند باعث اعتراضاتی در بین مردم و پارلمان شود که اغلب روابط خوبی با کابینه که اصلاحات اقتصادی را کند یا متوقف کرده ندارد. پارلمان کویت مستقل‌ترین و تاثیرگذارترین پارلمان در بین کشورهای عربی خلیج فارس است.
شیخ صباح گفت: نمی‌خواهد کویت صندوق نسل‌های آتی را خالی کند. برآورد می‌شود صندوق دارایی‌های حکومتی کویت شامل این صندوق و دیگر ذخایر بیش از 500 میلیارد دلار دارایی داشته باشد.
نگرانی امارات از نفت 50 دلاری
وزیر اقتصاد امارات با بیان این که سطح فعلی قیمت نفت در حدود 50 دلار چالشی برای امارات و بقیه جهان است گفت،: 80 دلار در هر بشکه قیمتی ایده آل برای نفت است.
سلطان بن سعید المنصوری گفت: این وزارتخانه چند مطالعه امکان سنجی در مورد تاثیر اخذ مالیات در امارات انجام داده که آخرین مورد آن در اوایل امسال انجام شد.
وی افزود، پیش بینی می شود رشد اقتصاد جهانی در نیمه دوم سال 2016 افزایش یابد.
وزیر اقتصاد امارات گفت: سطح فعلی قیمت ها در حدود 50 دلار چالشی برای امارات و بقیه جهان است.
وی افزود امارات یک طرح شفاف برای کاهش سهم نفت در اقتصاد به 10 درصد در طی 15تا 20 سال آینده دارد. درآمدهای نفتی امارات امسال 22 درصد کاهش یافته است.
اما از زمانی که قیمت نفت شروع به کاهش کرده، تولید آمریکا و کشورهای عضو اوپک همچنان رو به افزایش بوده است.
وزیر اقتصاد امارات در مورد تاثیر قیمت پایین نفت بر اقتصاد کشورش گفت، امارات دارای صندوق های ثروت حاکمیتی است که نوسانات قیمت نفت را جبران می کند.
وی از اقتصادهای جهان خواست تا از قیمت پایین نفت استفاده کنند و رشد خود را بالا ببرند. المنصوری گفت، بازار احتمالا در سال 2016 نیز با فزونی عرضه مواجه خواهد بود، زیرا با لغو تحریم ها ایران نفت بیشتری صادر خواهد کرد.
برنامه ریاضت اقتصادی در عربستان
«سلمان بن عبدالعزیز»، پادشاه عربستان سعودی در پی تداوم کاهش قیمت نفت و افزایش سرسام آور هزینه‌های جنگ با یمن، در نامه ای به وزیر دارایی عربستان آغاز سیاست ریاضت اقتصادی در این کشور را اعلام کرد.
به دنبال کاهش درآمدهای نفتی عربستان و افزایش کسری بودجه این کشور به میزان ۲۰ درصد، ملک سلمان دستور صرفه جویی گسترده اقتصادی در تمامی بخش های دولتی را صادر کرد.
یکی از برجسته ترین نکات درج شده در این سیاست، کاهش یا قطع کامل یارانه دولتی در نظر گرفته شده برای سوخت، آب، برق و برخی از کالاهای اساسی مایحتاج زندگی روزمره مردم عربستان است. دولت عربستان همچنین در حال بحث و بررسی امکان دریافت مالیات اضافه بر درآمد، مالیات بر مبادلات خارجی برای خارجی ها و افزایش عوارض دریافتی برای تمدید اقامت و صدور گواهینامه رانندگی و دیگر خدمات بروکراتیک رسمی است.
نشریه آمریکایی «فارین پالیسی» هم اعلام کرده است که زمان نگرانی آمریکا از فروپاشی رژیم سعودی فرا رسیده است. این روزنامه در مقاله ای در تشریح دلایلی که زمینه فروپاشی رژیم آل سعود را نزدیک کرده است، نوشت: ورود عربستان به حلقه مشکلات داخلی، کاهش قیمت نفت ناشی از سیاست های اشتباه وزارت خارجه این کشور و افزایش بحران با کشور همسایه اش ایران و بر افروختن آتش جنگ منطقه ای در یمن از جمله این مشکلات است.
