از بچگی شنیده بودیم که پول خوشبختی نمی‌آورد. اما تحقیق انگس دیتون که امسال نوبل اقتصاد را برد، نشان می‌دهد که از قضا ثروت و خوشبختی بی‌ارتباط هم نیستند.
آقای دیتون جایزه نوبل را بابت تحقیقاتش در مورد مصرف، فقر و رفاه برده. اما آن‌طور که خودش می‌گوید، اقبال عمومی به کارش زمانی که در مورد خوشبختی می‌نویسد، آغاز می‌شود.
می‌گوید: “این تنها مقاله من است که ممکن است بشنوید دو نفر در سوپرمارکت هم در موردش حرف می‌زنند.”
مقاله مورد نظر آقای دیتون ممکن است کسانی را که فکر می‌کنند خوشبختی خریدنی نیست شگفت‌زده کند.
خوشبختی چیست؟
فیلسوفان هزاران سال است در مورد خوشبختی بحث می‌کنند. اندازه گرفتن چیزی که تعریفش هم روشن نیست، اگر غیرممکن نباشد، دشوار است.
خوشبختی را چگونه می شود اندازه گرفت؟
پروفسور دیتون می‌گوید برای این‌که خوشبختی را اندازه بگیرد، دو جور پرسش طرح کرده: یکی کوتاه‌مدت، که موضوعش احساس رضایت روزمره است، و دیگری بلندمدت، که می‌خواهد بداند مردم در مورد کلیت زندگی‌شان چه فکر می‌کنند.
پرسش ممکن است این‌گونه طرح شود: “فرض کنید زندگی نردبانی است با ده پله، که پله دهم بهترین زندگی قابل‌تصور برای شماست. خودتان را روی پله چندم می‌بینید؟”
پول خوشبختی می‌آورد
پروفسور دیتون می‌گوید وقتی از مردم می‌پرسید از زندگی‌شان چقدر راضی‌اند، پاسخ‌شان مستقیما به درآمدشان ربط دارد.
پروفسور دیتون می‌گوید تحقیقاتش نشان می‌دهد درآمد مردم و رضایت‌شان از زندگی ارتباطی تنگاتنگ دارند
طبق مدعای آقای دیتون فرقی نمی‌کند در چه سطحی باشید. حتی بین ثروتمندترین‌های جهان هم، آن‌که بیشتر پول دارد نمره بهتری به زندگی‌اش می‌دهد.
اما – آن‌طور که پروفسور دیتون می‌گوید – نمودار نمره‌ای که آدم‌ها به زندگی‌شان می‌دهند “لگاریتمی” است، یعنی “هرچه بالاتر می‌روید فاصله پله‌ها بیشتر می‌شود و برای این‌که به پله بعدی برسید به مراتب بیش از آن‌چه برای رسیدن به پله قبلی لازم داشتید لازم خواهید داشت. و البته پله آخری در کار نیست.”
پروفسور دیتون معتقد است این مشاهده “نه فقط در مورد اشخاص، که در مورد کشورها هم صادق است.”
بنابراین شاید بشود گفت با پول می‌شود خوشبختی خرید، دست‌کم در معنای رضایت از زندگی.
خوشی روزمره
پروفسور دیتون می‌گوید رضایت روزمره آدم‌ها کمتر از رضایت‌شان از کلیت زندگی به درآمدشان بستگی دارد.
اما احساس رضایت یا خوشی روزمره چطور؟ آیا پاسخ مردم فرق می‌کند اگر بپرسید “امروز چطور بود؟ پرتنش بود یا شاد؟”
ادعای پروفسور دیتون این است که در این حالت هم رضایت به پول وابسته است، اما تا درآمد حدود ۷۵ هزار دلار در سال. به بیان دیگر، کسانی که کمتر از این پول در می‌آورند احتمالا در زندگی روزمره بیشتر دغدغه پول دارند، و این باعث می‌شود کمتر راضی باشند.
آقای دیتون می‌گوید: “اگر این دغدغه مدام نباشد، کیفیت زندگی هر ساعت شما فرق خواهد کرد. اما اگر پول نداشته باشید، احتمالا هر روز احساس درماندگی می‌کنید.”
جالب این‌جاست که بعد از آن رقم ۷۵ هزار دلار – آن‌طور که تحقیق آقای دیتون نشان داده – دیگر این‌که چقدر پول دارید در خوشی یا رضایت روزمره‌تان نقش چندانی ندارد.
خلاصه این‌که، به نظر می‌رسد در پاسخ به پرسش “آیا می‌شود با پول خوشبختی خرید؟” باید گفت “با چقدر پول؟ و کدام خوشبختی را؟”
به گفته آقای دیتون خوشنودی روزمره آدم‌ها به درآمدشان وابسته است – اگر کمتر از سالی ۷۵۰۰۰ دلار دربیاورند.
انگس دیتون اسکاتلندی
برنده نوبل اقتصاد
انگس دیتون، اقتصاددان اسکاتلندی، برای تحلیل‌ها و تحقیقاتش در زمینه فقر، رفاه و الگوی مصرف، برنده جایزه نوبل اقتصاد سال ۲۰۱۵ شده است.
آقای دیتون ۶۹ ساله که تابعیت دوگانه بریتانیایی و آمریکایی دارد، استاد اقتصاد و روابط بین‌الملل دانشگاه پرینستون است و سابقه تدریس در کمبریج و بریستول را دارد.
تحقیقات او بر سلامت، رفاه و توسعه اقتصادی متمرکز است.
جایزه نوبل اقتصاد شامل هشت میلیون کرونر سوئد (۹۵۰ هزار دلار آمریکا) پاداش مالی هم می‌شود.
نام انگس دیتون در سال‌های گذشته بارها به عنوان نامزد دریافت نوبل اقتصاد مطرح شده بود.
بر اساس اعلام کمیته علوم اقتصادی نوبل دستاوردهایی که این استاد بریتانیایی را سزاوار دریافت این جایزه کرده، حول محور سه سوال اساسی مطرح شده است:
مصرف‌کنندگان چگونه هزینه‌هایشان را میان کالاهای مختلف تقسیم می‌کنند؟
از درآمدافراد جامعه چقدر خرج و تا چه میزان پس‌انداز می‌شود؟
بهترین معیارها برای سنجش و تحلیل رفاه و فقر چیست؟
به گفته این کمیته تحقیقات آقای دیتون “اهمیت مشکلات غیرمنتظره‌ای را گوشزد می‌کند که در مقایسه میزان فقر در بازه زمان و مکان ممکن است پیش بیاید”.
جایزه نوبل اقتصاد بر خلاف پنج نوبل دیگر (فیزیک، شیمی، پزشکی، ادبیات و صلح) توسط آلفرد نوبل سوئدی پایه‌گذاری نشد، بلکه اعطای آن از سال ۱۹۶۸ از سوی بانک مرکزی سوئد آغاز شد
