تازه‌ترین نتایج بررسی بانک مرکزی نشان می‌دهد که در سال گذشته هزینه سالانه یک خانوار ایرانی ۳۲ میلیون و ۸۷۶ هزار تومان و درآمد سالانه ۳۱ میلیون و ۳۹۳ هزار تومان بود.
این گزارش تازه که حاصل نتایج آمارگیری بودجه خانوار در مناطق شهری ایران در سال 93 است، نشان می‌دهد که درآمد خانوار ایرانی کفاف هزینه‌ها را نمی‌دهد و بودجه خانوارهای ایرانی حدود یک میلیون و پانصد هزار تومان کسری دارد.
گزارش تازه در مقایسه با چهار سال پیش یعنی سال 1390 حاکی از رشد شدید هزینه‌های یک خانوار شهری است. مقایسه آمار نشان می‌دهد که در فاصله چهار سال هزینه‌های خانوارهای شهری نزدیک به دو برابر شده است. در سال 1390 هزینه سالانه یک خانوار شهری تنها 17 میلیون و 392 هزار تومان (ماهانه یک میلیون و 449 هزار تومان) بود که در سال گذشته این رقم به 32 میلیون و 876 هزار تومان (ماهانه دو میلیون و 739 هزارتومان) رسیده است.
در مقابل میانگین درآمدها نیز وضعی کمابیش مشابه داشته است. در سال گذشته درأمدها سالانه یک خانوار شهری 31 میلیون و 393 هزار تومان (ماهانه دو میلیون و 616 هزار تومان) بوده است. در مقابل میانگین درآمد یک خانوار شهری در سال 1390 رقمی در حدود 16 میلیون و 719 هزار تومان (ماهانه یک میلیون و 393 هزار تومان) بوده است.
شکاف درآمد و هزینه کمابیش در سال‌های گذشته وجود داشته است ولی با تورم شدید در سه سال گذشته هم میزان هزینه‌ها و هم درآمدها به شدت افزایش پیدا کرده است.
آمار تازه خلاصه گزارش مربوط به سال گذشته است و جزئیات را در بر نمی‌گیرد بنابراین مشخص نیست که کمترین و بیشترین میزان هزینه و درآمد مربوط به چه استان‌هایی است. البته تهران همواره بیشترین درآمد و هزینه را در سال‌های گذشته داشته است.
سهم مسکن، آب، برق و گاز
مقایسه آمار نشان می‌دهد که از کل هزینه خانوار در سال گذشته 33.4 درصد به هزینه مسکن، آب، برق و گاز اختصاص یافته در حالی که در سال 1390 این رقم 30.6 درصد از کل هزینه‌ها را تشکیل می‌داده است.
این یعنی هزینه مسکن و آب و برق و گاز نسبت به بقیه هزینه‌ها افزایش بیشتری داشته است و در مقابل سهم مواد خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها تغییر کمتری داشته است. به گونه‌ای که در سال گذشته از مجموع هزینه‌های سالانه، سهم مواد خوراکی و آشامیدنی در حدود 24.6 درصد بوده و در سال 1390 سهم این بخش در مجموع هزینه‌ها 24.9 درصد بوده است. این آمار نشان می‌دهد که مردم از هزینه‌های بقیه بخش‌ها کم کرده و آن را بابت مسکن، آب، برق و گاز هزینه کرده‌اند.
نتایج خلاصه آمارگیری بانک مرکزی از وضعیت درآمد و هزینه خانوارهای شهری ایرانی از حدود 12 هزار و 700 خانوار نمونه به دست آمده است. بررسی آمارهای بانک مرکزی از بودجه خانوارها نشان داد که در سال 1393 متوسط تعداد افراد خانوار حدود 3.44 نفر بود که نسبت به سال قبل کاهش یافته است.
از کل تعداد خانوارها، خانوارهای چهار نفری با 30.1 درصد بیشترین و خانواده‌های 10 نفره و بیشتر با 0.1 درصد کمترین سهم را به خود اختصاص دادند.
هزینه و درآمد خانوارهای ایرانی در هر سال
بر اساس نتایج این بررسی متوسط هزینه خالص سالانه یک خانوار حدود 32 میلیون و 876 هزار تومان بوده است که در هر ماه نزدیک به دو میلیون و 740 هزار تومان برآورد می‌شود. هزینه سالانه شامل ارزش اجاری خانه شخصی نیز بوده است.
از کل هزینه‌های ناخالص خانوار 33.4 درصد به هزینه “مسکن، آب، برق، گاز و سایر سوخت‌ها”، 24.6 درصد به “خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها”، 10.4 درصد به “حمل‌ونقل” 8.4 درصد به “کالا و خدمات متفرقه”، 5.8 درصد به “بهداشت و درمان”، 4.6 درصد به “پوشاک و کفش”، 4.1 درصد به هزینه “لوازم، اثاث و خدمات مورد استفاده در خانه”، 2.3 درصد به هزینه “تفریح و امور فرهنگی”، 2.1 درصد “ارتباطات”، دو درصد به “رستوران و هتل”، 1.9 درصد “تحصیل” و 0.4 درصد به هزینه “دخانیات” اختصاص داشت.
بنابراین گزارش بانک مرکزی از بودجه خانوار در سال گذشته متوسط درآمد ناخالص سالانه خانوارهای شهری حدود 31 میلیون و 393 هزار تومان بوده است. براین اساس درآمد ماهانه هر ایرانی در سال گذشته نزدیک دو میلیون و 600 هزار تومان برآورد شده است.
نشانه‌های پیری جمعیت
توزیع افراد خانوار براساس گروه‌های سنی نیز نشان می‌دهد که در سال 1393، هفت درصد خانوارها “5 سال و کمتر”، 6.3 درصد “6 تا 10 سال”، 6.8 درصد “11 تا 15سال”، 7.6 درصد “16 تا 20 سال”، 20.2 درصد “21 تا 30سال”، 29.7 درصد “31 تا 50 سال” و 22.2 درصد “51 سال و بیشتر” سن داشتند.
مقایسه این آمار به چهار سال پیش یعنی سال 1390 نشان می‌دهد که جمعیت کشور به سرعت در حال پیر شدن است به گونه ای که چهار سال پیش به عنوان نمونه سهم جمعیت پنجاه و یک ساله و بیشتر از کل جمعیت 18.6 درصد بوده است.
میزان تحصیلات خانوارها
گزارش بانک مرکزی نشان می‌دهد که توزیع افراد شش ساله و بیشتر خانوارها براساس میزان سواد در سال 1393 به گونه‌ای بوده که 11.2 درصد بی‌سواد، 1.5 درصد قادر به خواندن و نوشتن، 21.4 درصد دارای تحصیلات ابتدایی، 43.4 درصد دارای تحصیلات راهنمایی و متوسطه و 22.5 درصد دارای تحصیلات دانشگاهی بودند.
این گزارش در مقایسه با سال 1390 نشان می‌دهد که تغییر چندانی در میزان بیسوادی خانوارهای شهری حاصل نشده در مقابل سهم 47 درصدی کسانی که دارای تحصیلات راهنمایی و متوسط بودند کاسته شده و سهم دارندگان تحصیلات دانشگاهی از حدود 20 درصد به 22.5 درصد افزایش پیدا کرده است.
براساس نتایج این بررسی 23.7 درصد خانوارها بدون فرد شاغل هستند، 58 درصد یک نفر شاغل، 15.2 درصد دو نفر شاغل، و 3.1 درصد سه نفر شاغل بوده‌اند که در مقایسه با سال 1392 خانوارهای یک نفر شاغل افزایش نشان می‌دهد.
صاحب خانه‌ها و مستاجران
بررسی نحوه تصرف محل سکونت خانوارها در سال گذشته نیز بیانگر این است که 64.4 درصد از خانوارها در مسکن شخصی (مالک‌نشین)، 25.6 درصد در مسکن اجاری، 0.8 درصد در مسکن در برابر خدمت و 9.2 درصد در مسکن رایگان سکونت داشتند.
این آمار در مقایسه با سال 1390 نشان می‌دهد که از میزان مستاجران کم شده و به تعداد مالکان شخصی اضافه شده است. در چهار سال پیش سهم خانوارهای شهری از مسکن شخصی 60.8 درصد و سهم اجاره‌نشینان 28.5 درصد بود.
بر این اساس در سال گذشته 3.5 درصد خانوارهای شهری از “یک اتاق” 30.4 درصد از “دواتاق”، 47.5 درصد از “3 اتاق”، 14.6 درصد از “4 اتاق”، 2.6 درصد از “5 اتاق” و 1.4 درصد از “6 یا بیشتر” استفاده می‌کردند.
تسهیلات محل سکونت و لوازم زندگی مورد استفاده خانوارها
اما بررسی تسهیلات محل سکونت خانوارها در گزارش بانک مرکزی نشان می‌دهد که در سال مورد بررسی 99.5 درصد خانوارها از “آب لوله‌کشی”، 100 درصد از “برق”، 92.8 درصد “گازشهری”، 43.5 درصد از “فاضلاب شهری”، 80.8 درصد از “تلفن”، 24.8 درصد “اینترنت”، 98.2 درصد “آشپزخانه”، 99.5 درصد “حمام”، 63 درصد “کولر ثابت آبی”، 18.5 درصد از “کولر گازی”، 8.4 درصد از “سیستم حرارتی مرکزی” (شوفاژ) و 40.6 درصد از “انباری” استفاده می‌کنند.
همچنین در سال گذشته از نظر لوازم زندگی 45.8 درصد از خانوارها از “اتومبیل شخصی”، 17.2 درصد از “موتورسیکلت”، 13.7 درصد “دوچرخه”، 58.4 درصد “چرخ خیاطی”، 26.4 درصد “رادیو ضبط و ضبط صوت”، 99.34 درصد “تلویزیون”، 51.1 درصد “ از ویدئو و دستگاه فشرده”، 48.3 درصد از “کامپیوتر”، 13.2 درصد “دوربین فیلمبرداری”، 46.7 درصد “یخچال”، 83.5 از “یخچال و یخچال فریزر”، 99.5 درصد از “اجاق گاز”، 92.8 درصد از “جاروبرقی”، 85.5 درصد از “ماشین‌لباسشویی” و 95.2 درصد از “تلفن همراه” استفاده می‌کنند.
