در تازه ترین گزارش رسمی از وضعیت بازار کار، سهم بخش خدمات در اشتغالزایی افزایش و سهم بخش‌های کشاورزی و صنعت کاهش یافته است. این مسئله به افزایش نگرانی‌ها درباره ناپایداری شرایط بازار کار در اقتصاد ایران دامن زده است.
تازه‌ترین گزارش‌ها از وضعیت بازار کار در زمستان سال 1401 نشان می‌دهد بخش خدمات با بیش از 53 درصد سهم از کل اشتغال ایجاد شده در ایران، نخستین بخش اقتصادی در اشتغالزایی است. پس از این بخش، بخش صنعت در زمستان سال گذشته با سهم 33.2 درصدی در جایگاه دوم و بخش کشاورزی با سهم 13 درصدی در جایگاه سوم قرار گرفته است.
گزارش مرکز آمار از اشتغال در بخش کشاورزی می‌گوید، تعداد شاغلان در این بخش در زمستان سال گذشته، نسبت به زمستان سال 1400، 1.5 درصد کمتر شده است. در زمستان سال گذشته 3 میلیون و 58 هزار نفر در بخش کشاورزی کار می‌کردند درحالیکه در زمستان سال 1400، این رقم 3 میلیون و 365 هزار نفر گزارش شده است. بررسی‌ها می‌گوید 307 هزار نفر در سال گذشته از بازار کار کشاورزی خارج شدهاند.
در بخش صنعت هم، تعداد شاغلان 0.4 – درصد نسبت به زمستان سال 1400 کاهش یافته است. به طور کلی در زمستان سال 1400 نزدیک به 7 میلیون و 782 هزار نفر در بخش صنعت کار می‌کردند. این تعداد در زمستان سال گذشته به 7 میلیون و 775 هزار نفر رسیده که است که نشان می‌دهد نزدیک به 7 هزار نفر از بخش صنعت خارج شدهاند. با این حال، نباید از افزایش اشتغال در بخش خدمات گذشت که در زمستان سال 1401، 1.8 درصد به تعداد شاغلان آن افزوده شده است. تعداد شاغلان در بخش خدمات در زمستان سال گذشته 12 میلیون و 589 هزار نفر گزارش شده درحالیکه این تعداد در سال 1400، 12 میلیون نفر گزارش شده است. بخش خدمات در زمستان سالی که گذشت توانست 558 هزار و 946 نفر از شاغلان در دیگر بخش‌ها را به خود جلب کند.
پایین بودن هزینه ایجاد شغل در بخش خدمات، سطح پایین بروکراسی‌های اداری در راه‌اندازی کسب وکارهای خدماتی از عوامل رشد فرصت‌های شغلی در این بخش است. با این وجود عدم پایداری این مشاغل، از عوامل نگران‌کننده درباره سهم 50 درصدی بخش خدمات از اشتغالزایی در کشور است.
در زمستان سال 1400 نزدیکی به 7 میلیون و 782 هزار نفر در بخش صنعت کار می کردند. این تعداد در زمستان سال گذشته به 7 میلیون و 775 هزار نفر رسیده که است که نشان می دهد نزدیک به 7 هزار نفر از بخش صنعت خارج شدهاند
وضعیت شاغلان
در زمستان 1400 مجموع جمعیت مردان و زنان شاغل کشور در کانال 23 میلیون نفر بوده است. بر اساس بررسی‌های صورت گرفته 86 درصد از کسانی که در زمستان سال 1400 شاغل بودهاند، در زمستان پارسال نیز همچنان دارای شغل بودهاند و تغییری در وضعیت آن‌ها رخ نداده است. این جمعیت معادل 19 میلیون و 930 هزار نفر (حدود 20 میلیون نفر) بوده است.
در مقابل اما 3.3 درصد شاغلین زمستان 1400، در زمستان سال گذشته بیکار شدهاند. به بیان ساده‌تر این افراد دیگر شغلی ندارند و در جست‌وجوی کار هستند. برآورد جمعیت این گروه بیش از 764 هزار نفر بوده که این عده به نوعی شغل خود را از دست داده‌اند.
همچنین مشاهده می‌شود 2 میلیون و 456 هزار نفر (حدود 10.6 درصد) از شاغلین زمستان 1400، در زمستان سال گذشته از جمعیت فعال اقتصادی خارج شدهاند و به جرگه غیرفعالان نیروی کار پیوسته‌‌اند. البته این موضوع می‌تواند ناشی از رسیدن موعد بازنشستگی برخی افراد یا عدم تمایل گروهی برای فعالیت در بازار کار باشد.
به طور کل بررسی جریان کار شاغلین در مدت زمان مطالعه، راوی خروج بیش از سه میلیون و 221 هزار نفر از جمعیت شاغل کشور در زمستان 1400 بوده که از این میان برخی بیکار شده و برخی دیگر یا بازنشسته شدهاند یا به دلیل دیگری از حضور در بازار کار و شاغل بودن منصرف شدهاند.
این در حالی است که البته مجموع بیکاران و غیر فعالانی که در این مدت اشتغال پیدا کرده‌اند در حدود 3 میلیون و 300 هزار نفر بوده و رقم قبل را خنثی کرده است.
شاغل شدن بیش از 884 هزار نفر از بیکاران
مطابق آمار، از حدود 2 میلیون و 409 هزار نفری که در زمستان 1400 بیکار بودهاند، حدود 940 هزار نفر وضعیت‌شان تغییری نکرده و در یک سال بعد هم یعنی تا زمستان پارسال همچنان بیکار مانده‌اند. با این حال 36.7 درصد جمعیت بیکاران زمستان 1400، در زمستان سال گذشته صاحب شغل شدهاند. جمعیت این گروه بالغ بر 884 هزار نفر بوده است.
بررسی‌های صورت گرفته همچنین نشان می‌دهد بالغ بر 585 هزار نفر در حدود 24.3 درصد جمعیت بیکاران زمستان دو سال قبل تلاششان برای یافتن شغل بی‌نتیجه مانده و ترجیح داده‌اند در زمستان سال گذشته دیگر در جست‌وجوی کار نباشند (به جمعیت غیرفعال افزوده شده است). طبق بررسی‌های صورت‌گرفته کمترین پایداری در وضعیت نیروی کار نیز در این مدت مربوط به بیکاران با رقم 39 درصد بوده است.
رکورد جمعیت غیرفعال
مرکز آمار در زمستان 1400جمعیت غیرفعال اقتصادی مردان و زنان کشور را 37 میلیون و 751 هزار نفر اعلام کرده بود که طبق محاسبات صورت‌گرفته 34 میلیون و 730 هزار نفر از این افراد در زمستان سال گذشته تغییر وضعیت نداده‌اند و رغبتی برای کار کردن نداشته‌اند. بنابراین جمعیت غیرفعال کشور با 92 درصد رکورد بیشترین پایداری وضعیت را در جریان نیروی کار زمستان 1400 به زمستان 1401 به نام خود ثبت کرده است.
جمعیت غیرفعال اقتصادی کشور یعنی افرادی که در سن کار قرار داشته‌اند اما مایل به کار کردن نیستند. با این حال ارزیابی‌های صورت گرفته حکایت از این موضوع دارد که 1.7 درصد جمعیت غیرفعال کشور در زمستان دو سال قبل به دنبال کار بودهاند اما نتوانسته‌اند شغلی پیدا کنند؛ بنابراین به جمعیت بیکار کشور اضافه شدهاند. این جمعیت از حیث تعداد بیش از 641 هزار نفر بود است.
بنابراین طبق تصویر کلی از جریان بازار کار ایران از زمستان 1400 به زمستان 1401حاکی از افزایش جمعیت غیر فعال اقتصادی بوده است که می‌تواند ناشی از افزایش ناامیدی در این خصوص باشد و در نتیجه شرایط نامساعد اقتصادی شغل از دست داده‌اند و از یافتن شغل منصرف شدهاند یا پیگیر شغل‌های با درآمدهای بالاتر بودهاند.
