در ماههای اخیر بارها در مورد جنگ نفتی بین عربستان امریکا صحبت شده است و دلیل افت قیمت نفت در بازار جهانی تلاشی عنوان شد که عربستان برای حفظ سهم خود در بازار می کرد و این تلاش در برابر افزایش توان تولید نفت در امریکا و تولید نفت شیل بود.
بر طبق گزارش های ارایه شده توسط وزارت نفت عربستان سعودی در سال 2014 میلادی، صادرات نفت این کشور 5.7 درصد نسبت به سال قبل از آن کاهش یافته است. در دو ماه اول سال 2015 میلادی صادرات نفت کشور عربستان سعودی به چین به پایین ترین سطح از سال 2011 میلادی تاکنون رسید در حالیکه چین از مشتریان پروپا قرص نفت عربستان است و ایالات متحده امریکا هم که یکی دیگر از بزرگترین خریداران نفتی عربستان است به دلیل افزایش تولید داخلی، واردات خود از عربستان را کم کرد.
وزارت نفت عربستان سعودی، چین را واردکننده 10 درصد از کل صادرات نفت عربستان اعلام کرد و امریکا را واردکننده 8 درصد از کل نفت صادراتی این کشور دانست. در نتیجه این تغییر بود که مقامات اقتصادی عربستان سعودی از کسری بودجه در سال 2015 میلادی خبر دادند و حتی اعلام کردند در صورتی که قیمت نفت تا انتهای سال جاری در سطحی کمتر از 60 دلار باقی بماند اقتصاد این کشور با بحران روبرو خواهد شد.
شاید این بحران های مالی را بتوان مهمترین هزینه ای دانست که عربستان سعودی برای وارد شدن به جنگ نفتی متحمل شده است و این هزینه ها هم با تداوم این مسئله ادامه پیدا خواهد کرد.
شرایطی متفاوت برای عربستان
عربستان سعودی بزرگترین صادرکننده نفتی اوپک است و سیاست های این کشور در عرصه صادرات و تولید نفت همیشه بازار را تحت تاثیر قرار می داد. اما در سال گذشته عربستان در شرایط تازه ای قرار گرفته است و نفت شیل امریکا بخشی از بازار را از تصاحب عربستان خارج کرده است. البته کشورهایی مانند کویت و امارات متحده عربی هم در این سالها توانستند با افزایش تولید نفت بخشی از بازار جهانی نفت را در کنترل خود در آورند.
کاهش 50 درصدی قیمت نفت در بازار جهانی طی کمتر از یک سال گذشته که به دلیل تصمیم عربستان و اوپک برای عدم مداخله در بازار نفت و عدم ممانعت از کاهش قیمت این منبع ارزشمند انرژی در بازار جهانی، زمینه را برای کاهش منبع مالی مورد نیاز این کشور برای اجرای پروژه های صنعتی و اقتصادی فراهم کرد.
حال با وجود اینکه عربستان انتظار داشت با این سیاست، قدرت رقابت این کشور به دلیل مالکیت نفتی که استخراج آن ارزان است در بازار نفت دنیا بیشتر شود ولی شواهد نشان می دهد که این رقابت در میان تولیدکنندگان حاشیه خلیج فارس بسیار سخت تر شده است و به نظر می رسد این سخت تر شدن رقابت زمینه را برای کمتر شدن سهم این کشور در بازار نفت دنیا فراهم کند .
تلاش برای حفظ بازار
عربستان سعودی برای اینکه بتواند خریداران قبلی خود را حفظ کند طی نه ماه اخیر شش بار قیمت فروش نفت به خریداران آسیایی را کاهش داد. ولی رقبای عربستان در شورای همکاری خلیج فارس هم بیکار ننشستند و قراردادهای بهتری با خریداران چینی و هندی و پالایشگاه های کشورهای اروپایی امضا کردند. به عنوان مثال کشور کویت قراردادی ده ساله برای صادرات نفت به شرکت نفت و پتروشیمی چین که بزرگترین پالایشگاه این کشور است امضا کرد و سهم زیادی از نفت مورد نیاز چین را تامین کرد. این قرارداد به معنای کمتر شدن وابستگی نفتی چین به عربستان سعودی بود.
از طرف دیگر کشورهایی مانند کویت و امارات متحده عربی در پروژه های زیر ساختی صنعت نفت سرمایه گذاری کردند تا از این طریق توان تولید خود را ظرف 10 سال آینده بیشتر کنند و به دنبال آن بخش بیشتری از نیاز نفتی دنیا را پاسخ گویند.
عربستان سعودی در این سال تلاش زیادی کرد تا همچنان به عنوان بزرگترین صادرکننده نفت اوپک جایگاه ویژه ای در بازار دنیا داشته باشد و هنوز هم بالغ بر 10 میلیون بشکه نفت در هر روز صادر می کند که رقم بسیار بالایی است. هزینه تولید نفت در عربستان سعودی کمتر از 10 دلار به ازای هربشکه نفت است در حالیکه تولید نفت شیل بالغ بر 70 دلار هزینه دارد و هزینه تولید نفت در دیگر کشورهای عضو سازمان اوپک هم بیش از عربستان است. همین هزینه اندک موجب شد تا عربستان سعودی تصور کند با سیاست های مختلف می تواند بازار را در تصاحب خود داشته باشد ولی به نظر می رسد که اشتباهاتی در برآورد عربستان وجود داشته است و آغاز این جنگ در بازار نفت دنیا که زمینه را برای افت قیمت نفت در بازار فراهم کرد آسیب های مالی زیادی به این کشور وارد کرد و حتی سهم عربستان را هم در بازار نفت دنیا کمتر کرد.
دیگر عربستان برنده میدان نیست
جان هال رییس مرکز مشاوره اقتصادی و بازار نفت گروه آلفا می گوید:«در سال های آینده عربستان باید رقابت تنگاتنگ تری با دیگر اعضای اوپک داشته باشد تا از این طریق بتواند سهم خود را در بازار حفظ کند. ولی با توجه به سرمایه گذاری های دیگر اعضای اوپک و تلاش آنها برای انعقاد قراردادهای نفتی سودآور با مصرف کنندگان بزرگ دنیا از قبیل چین احتمال پیروزی عربستان در بازار نفت دنیا بسیار اندک است. دیگر عربستان نمی تواند جایگاه قبلی خود را باز یابد زیرا این کشور در میان کشورهای نفت خیزی قرار گرفته است که با وجود کاهش قیمت در بازار جهانی همچنان مقتدرانه در بازا فعالیت می کنند.
در دو ماه اول سال 2015 میلادی صادرات نفت امارات متحده عربی به چین 116 درصد نسبت به سال قبل رشد کرد و در همین فاصله زمانی کویت رشد 98 درصدی صارات به چین را تجربه کرد و این رشد صادرات، کاهش صادرات عربستان به چین را به همراه داشت. در ماه نوامبر سال 2014 میلادی هم کویت توانست به عنوان بزرگترین صادرکننده نفت به کشور تایوان معرفی شود.
با وجود اینکه رقبای نفتی عربستان بخش زیادی از بازار آسیا را از تصاحب این کشور خارج کرده اند ولی باز هم آسیا بزرگترین خریدار نفت عربستان است و اقتصاد عربستان سعودی تا اندازه زیادی به این منطقه وابسته است. در سال 2014 میلادی آسیا خریدار دو سوم از نفت صادراتی عربستان بود و تا اندازه زیادی اقتصادش را به آسیا گره زده بود ولی در سال 2007 میلادی 60 درصد از نفت عربستان وارد بازار آسیا می شد. از طرف دیگر فروش نفت عربستان سعودی به پالایشگاه های نفتی در دسامبر سال 2014 میلادی 27 درصد کمتر از سال قبل بود و حتی در کشور ایتالیا میدان را به رقبای عراقی باخت و عراق به جای عربستان سعودی به عنوان بزرگترین تامین کننده نفت پالایشگاه های این کشور معرفی شد.
ورود ایران رقابت را سخت تر می کند
در صورتی که در ماه ژوین سال 2015 میلادی ایران و کشورهای گروه 5+1 بتوانند به توافق نهایی برسند و تحریم های اقتصادی و نفتی علیه ایران برداشته شود، ایران می تواند صادرات خود را افزایش دهد. افزایش صادرات نفت ایران به معنای کمتر شدن نیاز به نفت عربستان سعودی است و سهم بیشتری از بازار را از تصاحب عربستان خارج خواهد کرد. البته رییس اداره اطلاعات انرژی امریکا اعلام کرده است که تا ایران بتواند روی بازار نفت تاثیر بگذارد سه تا پنج سال طول می کشد ولی این مدت زمان برای کشوری مانند عربستان که مدت ها پادشاه بازار نفت بود و بر این بازار حکمرانی می کرد ، دوره ای بسیار کوتاه است و می تواند به سرعت سپری شود.
شرایط سخت تر می شود
ایمی جیف استاد اقتصاد انرژی در دانشگاه کالیفرنیا معتقد است شرایط برای عربستان سخت تر می شود. وی معتقد است این سختی به دلیل تغییر قدرت این کشور در سازمان اوپک و در بازار نفت دنیا است.
حال که عربستان سعودی در حال واگذار کردن میدان به دیگر رقبا است، می توان انتظار داشت که این کشور استراتژی های دیگری برای خارج کردن دیگر رقبا از میدان داشته باشد. استراتژی هایی که شاید اقتصادی هم نباشد ولی باعث شود تا برخی از رقبا از میدان خارج شوند یا توان تولید خود را از دست بدهند.
البته نمی توان نقش این کشور در بازار را نادیده گرفت زیرا عربستان سعودی در ماه مارس سال 2015 میلادی بالغ بر10 میلیون بشکه نفت در هر روز صادر کرده است و در بدبینانه ترین حالت هم صادرات این کشور به 7 میلیون بشکه خواهد رسید. بنابراین همچنان سهم زیادی در بازار نفت دنیا در اختیار این کشور خواهد بود ولی شاید از قدرت پادشاهی اش تا حدود زیادی کاسته شده باشد.
