با انجام “آینده‌پژوهی ایران ۱۳۹۶” مسائل اصلی و سناریوهای پیش روی ایران در سال پیش رو مشخص شدند. در این پژوهش خبرگان حوزه‌های مختلف از سراسر کشور، اهمیت و عدم قطعیت متغیرهای اولیه را از طریق امتیازدهی مشخص کردند تا اولویتبندی مسائل مشخص شود. بر این اساس، ضرورت اصلاحات ساختاری اقتصادی، بحران تامین آب و بیکاری سه مسئله پیش روی کشور در سال آینده هستند.
در این پژوهش که از مهرماه سال ۱۳۹۵ آغاز شد، مسائل ایران در سال ۱۳۹۶ با بهره گیری از هفت مسیر شناسایی و با نظر خبرگان اولویت بندی شد. در نهایت ۱۰۰ مسئله ایران به ترتیب اولویت به شرح زیر هستند:
| 1- ضرورت اصلاحات ساختاري اقتصادي |
| 2- بحران تامين آب |
| 3- بيکاري |
| 4 – فساد سيستمي |
| 5 – نااميدي درباره آينده |
| 6- سرمايه اجتماعي و اعتماد عمومي |
| 7- بحران ريزگردها |
| 8- پيامدهاي بحران آب |
| 9- فقر و نابرابري |
| 10- رکود / رونق اقتصادي |
| 11- بي تفاوتي اجتماعي |
| 12- سرمايه گذاري اقتصادي داخلي و خارجي |
| 13- ناکارايي هاي نظام قضايي |
| 14- اخلاق عمومي |
| 15- بحران آلودگي هوا |
| 16- امنيت رواني و اجتماعي |
| 17- انتخابات 1396 |
| 18- اختلاف نظرهاي کلان حاکميتي |
| 19- حقوق اساسي و شهروندي |
| 20- کارکردهاي اجتماعي فضاي مجازي |
| 21- بحران بانکها |
| 22- قضاوت افکار عمومي درباره عملکرد حاکميت |
| 23- پايداري برجام |
| 24- نزاع هاي سياسي جريانهاي قدرت |
| 25- مسائل صداوسيما |
| 26- قاچاق و فربگي اقتصاد زيرزميني |
| 27- تخريب تنوع زيستي، مسائل جنگلها و گونههاي زيستي جانوري |
| 28- امنيت نرم |
| 29- مسائل سلامت روان |
| 30- بيتوجهي به پايداري زيست محيطي |
| 31- تخريب منابع خاک |
| 32- مشکلات سلامت ناشي از آلودگي هاي گوناگون |
| 33- نزاع هاي آب بر سر انتقال آب در داخل ايران و با کشورهاي همسايه |
| 34- اختلافات درون حاکميتي درباره مسائل فرهنگ |
| 35- فساد و تقلب علمي |
| 36- پيامد هاي تغييرات اقليمي براي ايران |
| 37- سوء مصرف مواد |
| 38- ضرورت بهره وري انرژي و توجه به انرژي هاي نو |
| 39- آلودگي هاي آب |
| 40- چالش هاي نظام سلامت |
| 41- امنيت نظامي |
| 42- کالايي شدن علم و بهمحاق رفتن عدالت آموزشي |
| 43- تحولات اجتماعي آموزش عالي |
| 44- بازار جهاني انرژي |
| 45- تمرکزگرايي در تهران |
| 46- تعدد نهادهاي سياستگذار و مجري در حوزه علم، دانش و آموزش |
| 47- قطبي شدگي جامعه |
| 48- طرح تحول سلامت |
| 49- ناکارآمدي مديريت بازيافت و مسائل ناشي از انبوه زباله ها |
| 50- مشکلات سلامت ناشي از سبک زندگي جديد |
| 51- سياستهاي خصوصيسازي و پيامدهاي آن |
| 52- چالش هاي توسعه گردشگري |
| 53- چالش هاي مراجعان سلامت و بيماران |
| 54- حاشيه نشيني شهري |
| 55- برنامه ششم توسعه |
| 56- مسائل دارو |
| 57- تورم |
| 58- مسائل ازدواج |
| 59- بحران کنش جمعي در حوزه محيط زيست |
| 60- مسائل معلمان |
| 61- بحران اداره کلان شهرها |
| 62- سياست خارجي دولت ايالات متحده امريکا |
| 63- بودجه دولت |
| 64- مرکزگريزي از الگوهاي هنجاري رسمي |
| 65- پر رنگ شدن اقتصاد فرهنگ |
| 66- چالش هاي رابطه علمي ايران با جهان |
| 67- ضرورت توسعه نوآوري و فعاليتهاي دانش بنيان |
| 68- حجم بالاي بدهي هاي دولت |
| 69- حرکت به سمت پيري جمعيت |
| 70- فقدان سواد رسانهاي |
| 71- فقدان سواد رسانهاي |
| 72- تقابل ايران و عربستان سعودي |
| 73- بحران صندوقهاي بازنشستگي |
| 74- اعتراضها |
| 75- چالش هاي قومي |
| 76- نزاع هاي هويتي |
| 77- تغيير الگوي خانواده |
| 78- رکود مسکن |
| 79- تغيير الگوي بيماري و شيوع بيماري هاي مزمن |
| 80- گسترش افشاگري و درز اطلاعات |
| 81- مشکلات زيرساختي ناوگان حمل و نقل |
| 82- مناقشات حقوق زنان |
| 83- گسترش ريسک پذيري جنسي |
| 84- نقش آفريني منطقه اي روسيه |
| 85- تحولات دينداري ايرانيان |
| 86- مسائل نسلي |
| 87- توسعه انفجاري بازار فناوري اطلاعات |
| 88- مخاطرات امنيتي گروههاي تکفيري |
| 89- تغيير ترجيحات مردم در حوزه سلامت |
| 90- جايگاه مرجعيت ديني |
| 91- مسائل دانشگاه آزاد |
| 92- مسائل شبکههاي ماهواره اي |
| 93- سهم کشاورزي در رشد توليد ناخالص داخلي |
| 94- ضرورت نوسازي شهري |
| 95- برملاشدن مشکلات ساختاري آموزش عالي براي افکارعمومي |
| 96- تحولات مناطق کردنشين کشورهاي منطقه |
| 97- بهره برداري از شبکه ملي اطلاعات |
| 98- سرنوشت سوريه |
| 99- تقابل کسب وکارهاي نوپا و سنتي |
| 100- گسترش اختلافات ميان فرهنگي در سطح جهاني |
با مشخص شدن امتیاز متغیرها، ۱۵ مسئله که دارای همزمان اهمیت و عدم قطعیت بالای ۵۰ از ۱۰۰ بودند برای سناریوسازی انتخاب شدند. این ۱۵ متغیر در قالب سه «عدم قطعیت کلیدی» دسته بندی شدند و پس از مشخص کردن حالت های آنها با تشکیل پنل خبرگان و کمک گرفتن از نرم‌افزار سناریو ویزارد در نهایت سناریوهای پیش روی ایران در سال ۱۳۹۶ بدست آمد.
در “آینده‌پژوهی ایران ۱۳۹۶” تعدادی از نهادهای علمی، پژوهشی و مطالعاتی دولتی و غیردولتی کشور با آینده بان همراه هستند و با یاری آنها دریافت نظرات شهروندان و خبرگان در سطح وسیع تری نسبت به سال‌های گذشته انجام شده است.
حامی اصلی “آینده‌پژوهی ایران ۱۳۹۶” مرکز بررسی های استراتژیک ریاست جمهوری است که با همکاری این نهاد امکان دسترسی به اتاق های فکر استان های سراسر کشور فراهم شد و خبرگان و کارشناسان حوزه های مختلف در نظرسنجی‌های امسال شرکت کردند. بر این اساس یافته‌های مربوط به “آینده‌پژوهی ایران ۱۳۹۶” با اطمینان بیشتری نسبت به سال‌های قبل منعکس کننده نظرات خبرگان سراسر کشور خواهد بود.
همچنین پس از انتشار گزارش عمومی “آینده‌پژوهی ایران ۱۳۹۶” با همراهی دیگر حامیان این پروژه در سال ۱۳۹۶ نشست های علمی برای نقد و بررسی مسائل آینده ایران برگزار خواهد شد. حامیان “آینده‌پژوهی ایران ۱۳۹۶” در حوزه‌های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، محیط زیست، سلامت و علم و فناوری شامل انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی، موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران، مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور، انجمن ارزیابی محیط زیست ایران، پژوهشکده آینده پژوهی در سلامت دانشگاه علوم پزشکی کرمان، انجمن اقتصاد شهری ایران، موسسه مطالعات ایران و اوراسیا، مرکز تحقیقات سیاستگذاری سلامت دانشگاه علوم پزشکی شیراز و پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات خواهند بود.
“آینده‌پژوهی ایران” عنوان پژوهش سالانه ای است که از سال ۱۳۹۳ توسط آینده بان تهیه و در ابتدای هر سال منتشر می شود و “آینده‌پژوهی ایران سال ۱۳۹۶” چهارمین پژوهش از این دست است. “آینده‌بان” مجموعه‌ای غیردولتی و غیرانتفاعی است که قصد دارد تا با ایجاد پیوندی بین پژوهش‌های علمی حوزه آینده از یک‌سو و مسائل و ظرفیت‌های امروز و فردای جامعه ایران از سوی دیگر، نگاه خردمندانه به آینده را وارد فضای عمومی کند.
