فرصت های نفتی بعد از توافق هسته ای

توافق هسته ای بین ایران و قدرت های جهانی می تواند باعث افزایش صادرات نفت در دنیا شود و راهی را برای شرکت های نفتی جهانی باز کند تا بعد از پنج سال غیبت دوباره وارد بازار انرژی این کشور شوند. بعد از اینکه شرکتهای نفتی رویال داچ شل، رپسول اسپانیا، استات اویل نروژ و در نهایت توتال فرانسه در سال 2010 میلادی از این کشور خارج شدند، ایران توانایی خود را برای احیای صنعت نفت و گاز طبیعي از دست داد و نتوانست سرمایه گذاران خارجی را در این صنعت جذب کند. ولی بعد از تفاهم لوزان این امید ایجاد شد تا زمینه برای ورود سرمایه گذاران غربی فراهم شود و فضا برای صادرات گرم تر شود.

در جریان تحریم های اقتصادی غرب علیه برنامه هسته ای این کشور، توان تولید نفت خام در ایران به 2.8 میلیون بشکه در هر روز تقلیل پیدا کرد در حالیکه در سال 2011 میلادی ایران روزانه  3.6 میلیون بشکه نفت تولید می کرد. بعد از تشدید تحریم های اقتصادی این کشور توانست روزانه 1.1 میلیون بشکه نفت صادر کند که نصف میزان صادرات آن قبل از تحریم ها بود.

تلاش برای افزایش تولید نفت

اگرچه برخی از شاهدان بر این باور هستند که ایران می تواند ظرف چند ماه بعد از برداشته شدن تحریم های اقتصادی حجم صادرات خود را افزایش دهد ولی برخی دیگر این پروسه را طولانی تر می دانند. مطالعات نشان می دهد ایران حدود سی میلیون بشکه نفت خام روی تانکرهای نفتی ذخیره کرده است و در نظر دارد این حجم نفتی را وارد بازار مصرف کند.

به علاوه مطالعات نشان می دهد با برداشته شدن تحریم های اقتصادی ایران می تواند تولید نفت خود را ظرف سه تا شش ماه 500 هزار بشکه در روز بیشتر کند و با گذشت یک سال از پایان تحریم های اقتصادی غرب  و جذب سرمایه های خارجی توان تولید نفت ایران بیشتر از 700 هزار بشکه در روز افزایش یابد.

اد مورس رییس مرکز مطالعات بازار کالا در بانک سیتی گروپ در این زمینه می گوید: این بسیار غیر محتمل است که ایران بتواند قبل از سال 2016 میلادی تولید نفت خود را افزایش دهد و دلیل این مساله زمان مورد نیاز برای تکمیل پروژه های نفتی است.

جورج بوث وکیل حوزه نفت و گاز طبیعی در موسسه پین سنت میسون معتقد است که این تازه آغاز پروسه است و برای برداشته شدن محدودیت های موجود برای تجارت و تولید نفت ایران پیچیدگی های زیادی وجود دارد که برداشته شدن آنها ممکن است سال ها طول بکشد. حتی اگر ایران بتواند تولید و صادرات خود را افزایش دهد باز هم حفظ توان تولید و صادرات بالاتر از سطح کنونی چالشی بزرگ برای اقتصاد ایران خواهد بود.

یکی از این چالش ها پیر شدن حوزه های نفتی است که باعث کاهش توان تولید و صادرات ایران شده است و برای اینکه ایران بتواند به مرز تولید 4 میلیون بشکه در روز برسد نیاز به تکنولوژی های غربی و تخصص افراد فعال در این حوزه دارد. ایران یکی از بزرگترین مالکان نفت و گاز طبیعی در دنیا است و از نظر حجم ذخایر تایید شده گاز طبیعی در جایگاه دوم دنیا قرار دارد و از نظر حجم ذخایر تایید شده نفتی در جایگاه چهارم جهان قرار گرفته است.

بر طبق مطالعات انجام شده توسط ای اچ اس، حدود 40 درصد از مجموع 187 حوزه موجود در ایران باید توسعه پیدا کند ولی شرکت ملی نفت ایران بسیار خوش بینانه به قضیه نگاه می کند و براین باور است که تا سال 2018 میلادی می تواند تولید نفت ایران را به 5.7 میلیون بشکه در روز برساند. ایران در نظر دارد تولید در حوزه پارس جنوبی را هم دو برابر کند که این موفقیت بزرگی برای کشور محسوب می شود.

فرصت های سرمایه گذاری

ولی سرمایه گذاران خارجی قبل از اینکه وارد ایران شوند و از فرصت های سرمایه گذاری آن استفاده کنند باید درک درستی از اوضاع داشته باشند و این فاصله گیری شرکت های نفتی غربی از ایران تا مشخص شدن شرایط کشور حتی بعد از مذاکره حسن روحانی با سران شرکت های نفتی بی پی، انی، شل و توتال در اجلاس داووس در سال گذشته میلادی هم بیشتر نشد.

اما در شرایطی که قیمت نفت در بازار جهانی در مسیر نزول قرار دارد و شرکت های نفتی به دنبال استفاده از ابزارهایی برای کاهش هزینه های خود هستند، قراردادهای منعقد شده بین ایران با شرکت های غربی باید شامل مشوق هایی باشد که شرکت های غربی را برای ورود به ایران  با انگیزه تر کند. یکی از سران شرکت های نفتی در این مورد گفت: اینکه توان تولید و صادرات ایران بعد از توافق لوزان رشد کند یا خیر کاملا به ایرانی ها بستگی دارد. ما به فرصت ها  نگاه می کنیم  و اگر قانون به ما اجازه همکاری می داد  و قراردادی که به ما پیشنهاد شده است جذابیت لازم را داشت، بدون شک امضای قرارداد صورت می گیرد و همکاری ما آغاز می شود.

دیوید کریش مدیر عامل بخش مشاوه و مطالعه در مرکز مطالعات انرژی اینتلیجنس در این مورد می گوید: شرکت های نفتی به فرصت های دیگر هم می نگرند. شرکت ها به ایران نگاه می کنند و می گویند با وجود اینکه سرمایه گذاری در ایران سودآور است ولی سودآوری سرمایه گذاری در پروژه های مکزیک خیلی زیاد تر است. پس به جای پذیرفتن ریسک ورود به ایران وارد خاک مکزیک شویم.

بیژن زنگنه وزیر اقتصاد ایران در مصاحبه های اخیر خود تاکید کرده است که قراردادهای آتی نفت، رقابتی تر از قراردادهای قبلی خواهد بود و احتمالا مانند قردادهای باز خریدی که در دهه 1990 میلادی یا2000 میلادی منعقد می شد نخواهد بود. اگر ساختار قراردادها سخت گیرانه شود و سود طرف مقابل ایران در قراردادها تضمین شده و قطعی نباشد، ورود سرمایه گذاران خارجی هم محدودتر خواهد بود.

تحلیل گران بر این باور هستند که باید در قراردادها ساختار هزینه ای انعطاف پذیرتری ایجاد شود که به شرکت ها اجازه دهد تا ارزش اقتصادی نفت خام را در تراز نامه های خود در نظر بگیرند و باز هم انعقاد قرارداد برای آنها صرف داشته باشد.

هر توافق تازه ای می تواند ده تا بیست و پنج ساله باشد و سرمایه گذاران باید بتوانند قراردادهای مشارکت با شرکت ملی نفت ایران امضا کنند ولی مساله مهم این است که منتظر هستند تا ببیند نتیجه این مذاکرات به تفاهمی نهایی ختم می شود یا خیر.

میزان سرمایه گذاری خارجی در سال 2014(میلیارد دلار)                                        

  ارزش سرمایه گذاری خارجی در دنیا(میلیارد دلار)