توسعه و پیشرفت یک کشور بدون وجود شبکه حمل و نقل سریع و کارآمد امکانپذیر نیست. ایران از دریای خزر تا خلیج فارس موقعیتهای جغرافیایی و ژئوپلتیک کمنظیری دارد و این موقعیت خاص عامل گسترش همکاری ریلی بین ایران و کشورهای پیرامونی است.
دستاورد صنعت / تکمیل کریدور شمال- جنوب علاوه بر توسعه ترانزیت بینالمللی و استفاده از ظرفیتهای سرزمینی، یک منبع درآمد پایدار برای ایران است و پیشبینی میشود با راهاندازی راهآهن رشت-آستارا و عملیاتی شدن کریدور شمال- جنوب، ایران بتواند سالانه حدود ۲۰ میلیارد دلار درآمد از این مسیر ترانزیتی کسب کند.
به گزارش ایسنا، راهآهن رشت-آستارا که قرار است با همکاری کشورهای روسیه و آذربایجان در تامین مالی پروژه احداث شود، یکی از مهمترین پروژههای ریلی ایران است که بهدلیل جایگاه مهمی که در راهگذر جنوب به شمال دارد، از ابتدای دولت سیزدهم در اولویت برنامههای وزارت راه و شهرسازی قرار گرفت و تلاشهای مستمر و دیدارها و مذاکرات متعدد بینالمللی در نهایت به نتیجه رسید و و تفاهمنامه آن بین ایران و روسیه برای احداث راه آهن امضا شد
توسعه و پیشرفت یک کشور بدون وجود شبکه حمل و نقل سریع و کارآمد امکانپذیر نیست. جمهوری اسلامی از دریای خزر تا خلیج فارس موقعیتهای جغرافیایی و ژئوپلتیک کمنظیری دارد و این موقعیت خاص عامل گسترش همکاری ریلی بین ایران و کشورهای پیرامونی است.
جمهوری اسلامی ایران در کنار روسیه مهمترین کشور در سواحل دریای خزر است و افزایش تبادلات تجاری در دریای خزر و اتصال ریلی و جادهای شمال کشور به خلیج فارس سیاست راهبردی دولت است.
ظرفیتها و فرصتهای کریدور شمال – جنوب
کریدور شمال – جنوب پل ارتباطی کشورهای اروپایی با اقیانوس هند و خلیج فارس بهشمار میرود. در این کریدور ارتباط کشورهای شمال اروپا، اسکاندیناوی و روسیه از طریق ایران با کشورهای حوزه خلیج فارس، حوزه اقیانوس هند و جنوب شرقی آسیا برقرار میشود.
شبکه بزرگراهها، مسیرهای دریایی و ریلی بهطول ۷۲۰۰ کیلومتر، کریدور حملونقل بینالمللی شمال- جنوب را به کوتاهترین مسیر ارتباطی (حدود ۳۵ تا ۳۷ روز) بین روسیه و هند تبدیل میکند. کریدور شمال- جنوب دسترسی مستقیم بیشتری را به هند در آسیای مرکزی و روسیه میدهد و در عین حال به ایران امکان تبدیل شدن به هاب ترانزیتی منطقهای را میدهد؛ همچنین میتواند رقیبی جدی برای کانال سوئز در مبادلات تجاری بین شرق و غرب باشد.
هزینه حمل کالاهای ترانزیتی از این مسیر، ۳۰ درصد نسبت به سایر مسیرهای منطقه ارزانتر است و زمان حملونقل کالاهای هندی به روسیه هم از طریق کانال سوئز به نصف کاهش مییابد.
پیشبینی میشود با راهاندازی راهآهن رشت-آستارا و عملیاتی شدن کریدور شمال- جنوب، ایران بتواند سالانه حدود ۲۰ میلیارد دلار درآمد از این مسیر ترانزیتی کسب کند
کریدور شمال – جنوب که حتی پیش از جنگ در شرق اروپا و ناامنی بنادر روسیه در دریای سیاه، مورد توجه بود، با بحران انرژی و بحران غله ناشی از جنگ اوکراین، اهمیت ژئواستراتژیک خود را بیش از پیش نمایانتر کرد. بهطور کلی کشورهای آسیای مرکزی و جنوب قفقاز بهشدت با کمبود فضا در توسعه روابط تجاری با یکدیگر روبهرو هستند و هرگونه فرصت برای توسعه روابط تجاری بین آنها بهخصوص در حوزه حمل و نقلی با استقبال این کشورها مواجه شود.
کریدور حمل و نقل شمال- جنوب از مهمترین شاهراههای ارتباطی نیمکره شرقی و در زمره ۱۰ کریدور ترانزیتی ریلی و ترکیبی تعریفشده در نشست کشورهای عضو اتحادیه اروپایی در هلسینکی در سال ۱۹۹۲ است که بهعنوان شاهراه ترانزیتی شماره ۹ میان سه کشور ایران، روسیه و هند به تصویب رسید. توافقنامه این کریدور در سپتامبر سال ۲۰۰۰ میلادی بین این سه کشور بهعنوان مؤسسان کریدور شمال- جنوب در سنپترزبورگ به امضا رسید. سپس با پذیرفتن ۱۱ کشور دیگر شامل جمهوری آذربایجان، ارمنستان، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکیه، اوکراین، بلاروس، عمان، سوریه و بلغارستان، خود را بهعنوان مسیری جایگزین و قابل اعتماد به اثبات رساند.
مزیتهای کریدور برای ایران
با توجه به اینکه برخی از همسایگان نظیر قرقیزستان، تاجیکستان، ازبکستان و افغانستان بهنحوی محصور در خشکی هستند، برای رسیدن به دریا باید از طریق ایران کالاهای خود را حمل کنند. بهرهمندی ایران از کریدورها ازجمله کریدور شمال- جنوب از این منظر، بسیار حائز اهمیت است. این کریدور همچینن میتواند دیپلماسی سیاسی- اقتصادی ایران در قفقاز را از بیش از پیش فعال و نقشآفرین کند.
تکمیل کریدور شمال- جنوب علاوه بر توسعه ترانزیت بینالمللی و استفاده از ظرفیتهای سرزمینی، یک منبع درآمد پایدار برای ایران است. پیشبینی میشود با عملیاتی شدن کریدور شمال- جنوب، ایران بتواند سالانه حدود ۲۰ میلیارد دلار درآمد از این مسیر ترانزیتی کسب کند که میتواند تا حدی وابستگی کشور به درآمدهای نفتی را کاهش دهد.
ظرفیت ترانزیت کریدور شمال- جنوب ۳۰ میلیون تن در سال است، اما در حال حاضر ایران از دو میلیون تن این ظرفیت بهره میبرد. اگر ایران به هدف خود در تبدیل شدن به هاب منطقهای دست یابد، نیازی به خامفروشی مواد معدنی و نفتی نخواهد داشت و منافعی که از راه ترانزیت و گردشگری کسب میشود، کشور را از فروش مواد نفتی و معدنی خام بینیاز میکند.
از این کریدور سالانه حدود ۲۵٠ میلیارد دلار محصولات هندی و چینی و آسیای شرقی به مقصد اروپا تراتزیت خواهد شد. پیشبینی شده سهم ایران در ترانزیت کالا حدود ۴ درصد و تولید حدود ۱۵ درصد باشد. تکمیل و راهاندازی این طرح بزرگ بینالمللی جایگاه ایران در اقتصاد بینالملل را از صادرکنندگی «مواد خام» به جایگاه «ترانزیت» تغییرخواهد داد.
