با افزایش تقاضا برای دسترسی به انرژی برق که قبلاً به دلیل شهرنشینی، رشد جمعیت و تغییرات آب و هوایی تحت فشار قرار گرفته است، احتمال قطع برق نیز افزایش می‌یابد.
به علاوه عوامل هم‌زمان مانند جابجایی‌ها، دمای شدید و آلودگی هوا، عوامل افزایش آسیب‌پذیری در طول قطع برق، می‌تواند تأثیرات منفی آن را به ویژه برای مشترکان خانگی، افزایش دهند.
دستاورد صنعت / برق به عنوان زیر ساختی‌ترین زیرساخت در همه جوامع از موقعیت استراتژیک بسیار مهمی برخوردار است و همین ویژگی وجه تمایز برجسته‌ای برای توجه و نگاه جدی به آن شده است. چرا که در صورت قطع برق، تمامی شئونات زندگی به ویژه در بخش خانگی، به شکل مستقیم و غیرمستقیم تحت تاثیر آن قرار می‌گیرد.
امسال قطع برق مشترکان خانگی خط قرمز وزارت نیرو اعلام و برای این منظور تمامی توان و امکانات به کار گرفته شد تا خللـی در تامین برق مطمئن و پایدار مشترکان خانگی ایجاد نشود و تا این لحظه در آخرین روزهای مرداد ماه، بدون هیچ‌گونه خاموشی، هموطنان گرمترین روزهای سال را در آرامش و آسایش سپری کرده‌اند.
به ویژه این روزها که شهروندان برای زندگی و تقریبا تمام فعالیت‌های روزمره خود وابسته به انرژی الکتریکی هستند، اهمیت تامین برق در بخش خانگی اهمیت دوچندان پیدا کرده است، هرچند تعیین دقیق میزان آثار منفی ناشی از قطع برق، نیاز به برآورد کافی و قابل اعتماد و توجه و نیاز به داده‌ها و در نظر گرفتن پیچیدگی‌های این امر دارد؛ اما محققان عنوان می‌کنند که تعداد اختلالات شبکه برق در جهان روبه افزایش است و بر جامعه‌ای که به طور فزاینده به منبع برق وابسته شده است، تأثیر می‌گذارد.
در آگوست(مرداد) 2003، بیش از 50 میلیون آمریکایی و کانادایی به دلیل ایراد در خطوط انتقال معیوب، قطع برق را تا چهار روز تجربه کردند. در چین، خطوط و برج‌های انتقال با پوشش یخ در طی طوفان شدید زمستانی در سال 2008 فروریختند و خدمات برق برای 200 میلیون نفر قطع شد.
در همین حال، هوای گرم و استفاده از تهویه مطبوع باعث خاموشی 8 میلیون نفر در باکو، آذربایجان در جولای(تیر) 2018 شد. بزرگترین خاموشی در تاریخ حداقل 600 میلیون نفر را در سراسر هند در جولای 2012 تحت تأثیر قرار داد.
فراوانی و شدت این رویدادها با رشد جمعیت و تغییرات آب و هوایی افزایش می‌یابد، زیرا آسیب زیرساخت‌های ناشی از طوفان‌ها و سیل‌های شدید، کمبود نیروگاه‌های آبی ناشی از خشکسالی، و افزایش تقاضا با افزایش دما و فشار بر شبکه برق قدیمی همراه است.
افزایش میزان قطع برق در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا (MENA) در مقایسه با سایر مناطق ژئواکونومیکی قابل توجه‌تر است و پیامدهای نامطلوب آن را تایید می‌کند. پیامدهای قطع برق بر جامعه، می‌تواند از طریق اثرات بهداشتی، امنیتی، پزشکی و درمانی، آموزشی و… باشد و حتی بر اساس پارامترهای بررسی شده، تأثیرات اجتماعی قطع برق در نقاط مختلف جهان می‌تواند بر اساس اقلیت‌های نژادی و قومی، آن‌هایی که از وضعیت اجتماعی-اقتصادی پایین‌تری برخوردار بودند، کودکان، افراد مسن‌تر و کسانی که در مناطق روستایی زندگی می‌کردند، نیز تأثیرات مهم‌تری را از قطع برق تجربه کنند.
علاوه بر این، فعالیت مجرمانه در طول قطعی برق طولانی مدت، افزایش می‌یابد. ممکن است اثرات مالی قطعی برق، چگونگی تاثیرات قطع برق به صورت فصلی متفاوت و مدت‌زمان‌های مختلف اثرات قطع برق نیز در صورت بررسی نتایج متفاوتی داشته باشد.
در حوزه سلامت روان و تندرستی نیز، مطالعات کیفی، نگرانی، اضطراب، استرس و کاهش رفاه را در میان افرادی که در معرض قطع برق قرار داشتند را تأیید می کنند، که عموماً به نگرانی در مورد اختلال در گرمایش، غذا، منابع آب و مراقبت‌های بهداشتی مرتبط است.
در شرایط حاد، دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی برای مشکلات سلامت روان به ویژه در اولین ساعت قطع برق ممکن است کاهش یابد و سطوح بالاتری از اضطراب را ایجاد کند، چرا که بر اساس بررسی‌های صورت گرفته، اضطراب فراگیر در میان زنان باردار پس از قطع برق، به تدریج افزایش می یابد.از سوی دیگر مطالعات انجام شده، افزایش مرگ و میر را پس از خاموشی در شهر نیویورک (NYC) در سال 2003 شناسایی کردند که بر زندگی 8 میلیون ساکن نیویورک، تأثیر گذاشت.
مطالعات دیگر مرگ و میر ناشی از قطع برق را با مسمومیت با CO، سقوط، آتش، گرما و قرار گرفتن در معرض سرما مرتبط کرده‌اند. بنابراین قطع برق برنامه‌ریزی شده یا غیرمنتظره می‌تواند روزها یا بیشتر ادامه داشته باشد و ارتباطات، آب، حمل و نقل، فروشگاه ها، بانک ها و سایر خدمات را مختل کند. این ممکن است بر نیازهایی مانند روشنایی، گرمایش، سرمایش، ارتباطات، تبرید غذا و دارو، پخت و پز و تجهیزات پزشکی تأثیر بگذارد.
لذا اکنون باید برنامه‌ریزی کرد تا آنچه را که نیاز دارید داشته باشید و بدانید چگونه ایمن بمانیم. در هر حال، امسال نیز با وجود رشد مصرف برق قابل توجه نسبت به سال گذشته، به واسطه پیشبرد مجموعه ۱۴۰ اقدام، برنامه‌ریزی برای انجام طرح‌های توسعه‌ای، بهینه‌سازی و مدیریت مصرف و بهره‌گیری صنعت برق از تجربیات سال ۱۴۰۱، در حال عبور امن، با حداقل مشکل از این تابستان گرم هستیم.
اما مصرف بهینه انرژی مختص یک فصل یا دوره زمانی نیست و باید از هم اکنون به عنوان یک شهروند، برای آن برنامه داشته باشیم. در هر صورت، تامل کردن، پرسش از خود و نگریستن عمیق به مسئله مصرف بهینه انرژی هم با عقل معاش و هم با عقل معاد، مصداق چوب دو سر طلاست.
اینکه بهینه مصرف کرد، پول برق نداد و پاداش هم گرفت، حقیقتا جای اندکی صبر دارد چرا که ارمغان آن، نور و روشنایی برای همگان در جای جای کشور است. بنابراین می‌شود فارغ و خارج از هر قالبی، از هر عامی عام تر بود اما با کارهای کوچک همسنگ بزرگان شد و عیار پیدا کرد، چرا که صرفه جویی و مصرف بهینه نه تنها یک فرهنگ بلکه فضیلت اخلاقی است.
پس اگر می‌خواهیم نسل آینده از وزش بادهای خشک و هجمه سوزان آفتاب ظهرهای بلند تابستانی در امان باشد و تلاطم امواج سرکش بد مصرفی این زمانه به سونامی ویرانگر آینده فرزندان این سرزمین منتهی نشود؛ باید هم اکنون دست بکار شویم و تنها با خاموش کردن یک لامپ اضافی، آغازی باشیم بر شروعی پر امید و روشن.
مهدی خانمیرزائی؛ کارشناس و فعال انرژی
