طبق اظهارات رئیس سازمان برنامه، درآمدهای نفتی کشور در سال جاری 40 درصد بیش‌برآورد شده است. با توجه به این ناترازی، دولت نفت را به چه میزان و با چه قیمتی صادر می‌کند؟
دستاورد صنعت / داود منظور رئیس سازمان برنامه و بودجه در حاشیه نشست هیأت دولت در خصوص کسری بودجه از محل درآمدهای نفتی گفت: «وزارت نفت همه امکانات صادراتی را درنظر گرفته است اما پیش‌بینی درآمدهای نفتی موجب ناترازی در بودجه شد و ناترازی در بخش درآمدهای نفتی 40 درصد بیش‌برآوردی داشت».
درآمد نفتی کل کشور برای سال جاری 1425 هزار میلیارد تومان (همت) برآورد شده است. این رقم برای هفت ماه نخست امسال برابر با 831 همت است.
حال اگر درصد بیش‌برآوردی اعلام شده از سوی رئیس سازمان برنامه در نظر گرفته شود، درآمد نفتی هفت ماهه امسال به جای 831 همت، 40 درصد کمتر و برابر با 499 همت شده است. به بیان دیگر، 333 همت از درآمد نفتی هفت ماه نخست امسال محقق نشده است.
محاسبات صورت گرفته حاکی از آن است که اگر دولت تا پایان مهرماه امسال 17.5 میلیارد دلار نفت فروخته باشد، قیمت فروش هر بشکه نفت در بیش‌ترین حالت 81 دلار و در کمترین حالت 40 دلار است. با این که این ارقام عجیب به نظر می‌رسد اما تاکنون اطلاعات رسمی و معتبری در خصوص رقم دقیق حجم و قیمت نفت فروخته‌شده به دست نیامده تا ارزیابی‌ها بر اساس آن انجام شود.
میزان ناترازی درآمد نفتی از قول رئیس سازمان برنامه
داود منظور، رئیس سازمان برنامه و بودجه دوم آبان ماه در میان جمعی از خبرنگاران گفته بود که در خصوص درآمد پیش‌بینی‌شده از فروش نفت در بودجه 1402 بیش‌برآوردی صورت گرفته است. او اشاره کرد که قیمت فروش هر بشکه نفت در بودجه 85 دلار در نظر گرفته شده بود اما در عمل فروش نفت با این رقم محقق نشده است. او در صحبت‌های خود در خصوص میزان ناترازی بودجه از محل نفت گفت: «پیش‌بینی درآمدهای نفتی موجب ناترازی در بودجه شد و ناترازی در بخش درآمدهای نفتی 40 درصد بیش‌برآوردی داشت».
حال می‌توان با استفاده از درصد اعلام شده، به قیمت فروش نفت در هفت ماه نخست امسال دست یافت.
درآمد دولت از فروش نفت تا پایان مهرماه؛ روزانه 81 میلیون دلار
کل درآمدهای نفتی کشور برای سال جاری 1425 همت برآورد شده که 620 همت از آن سهم دولت و مابقی سهم شرکت نفت و صندوق توسعه ملی است.
تاکنون هفت ماه از سال 1402 گذشته بنابراین درآمدهای نفتی پیش‌بینی‌شده برای هفت ماه نخست امسال معادل با 831 همت است. اگر طبق گفته‌های منظور، 40 درصد از این منابع محقق نشده باشد می‌توان گفت که درآمدهای نفتی «محقق نشده» تا پایان مهرماه به 333 همت و درآمدهای نفتی «محقق شده» تا پایان این دوره زمانی به 499 همت رسیده است.
با توجه به این که مرسوم است ارقام معاملات نفتی به دلار بیان شود از نرخ تسعیر ارز 28 هزار و 500 تومانی برای تبدیل واحد این ارقام استفاده شده است. البته برای بخش‌های مختلف درآمد نفتی از نرخ‌های تسعیر گوناگون استفاده می‌شود و بهتر است برای تبدیل درآمد نفتی به دلار، از میانگین وزنی این نرخ‌ها استفاده شود. نرخ 28 هزار و 500 تومانی خوشبینانه‌ترین حالتِ در نظر گرفته شده است.
بر این اساس، درآمد نفتی محقق شده هفت ماهه 17.5 میلیارد دلار برآورد شده که رقم روزانه آن برابر با 81 میلیون دلار است.
سه سناریو درمورد قیمت فروش نفت در هفت ماه نخست 1402
رئیس سازمان برنامه در اظهاراتی که روز اول آبان‌ماه داشت اشاره کرده بود که قیمت و حجم فروش نفت ایران به ترتیب کمتر از 80 دلار و 1.5 میلیون بشکه در روز بوده است. او بیان کرد: «فرض بر این بوده که نفت را با قیمت ۸۰ دلار و به میزان ۱.۵ میلیون بشکه بفروشیم اما در بسیاری ماه‌های سال قیمت فروش و میزان صادرات کم بوده است». به همین جهت، سه سناریو بر اساس فروش یک میلیون، 1.3 میلیون و 1.5 میلیون بشکه نفت در روز در نظر گرفته شده است.
در سناریوی اول، اگر دولت روزانه «یک میلیون بشکه نفت» فروخته باشد، با تقسیم‌کردن ارزش فروش روزانه نفت بر تعداد آن، قیمت هر بشکه نفت 81 دلار برآورد می‌شود. این قیمت، بالاترین رقم به دست‌آمده از فروش نفت هفت ماهه نخست ایران در این محاسبات است.
در سناریوی دوم فرض شده که «1.3 میلیون بشکه نفت» در هر روز به فروش رسیده است که در نتیجه آن قیمت هر بشکه نفت به 62.3 دلار می‌رسد.
در سناریوی سوم، فروش روزانه نفت «1.5 میلیون بشکه» در نظر گرفته شده که بر طبق آن هر بشکه نفت قیمتی برابر با 54 دلار دارد.
البته این ارقام بر اساس محاسباتِ صورت گرفته طبق رقم اعلامی از سوی رئیس سازمان برنامه است و اظهارنظر دقیق‌تر نیاز به اطلاعات بیشتر دارد چرا که تا کنون آمار دقیقی از حجم و قیمت فروش نفت به دست نیامده است.
منابع ارزی
این در حالی است که معاون ارزی بانک مرکزی گفته است که از ابتدای سال ۱۴۰۲ تا بیستم آبان ماه حدود ۴۲ میلیارد دلار ارز تأمین شده است بر اساس صحبت‌های معاون ارزی بانک مرکزی، از ابتدای سال ۱۴۰۲ تا بیستم آبان ماه حدود ۴۲ میلیارد دلار ارز تأمین شده است. همچنین برای اولین بار از ابتدای سال بودجه ارزی تدوین شود و علاوه بر این جهت تعادل در سبد ارزی، متناسب با ارزهای مصرفی، ارزهای مورد نظر تهیه و تبدیل شود.
معاون ارزی بانک مرکزی در جلسه ارزی با محوریت «تجارت خارجی، تخصیص و تأمین ارز و ترخیص» اعلام کرد که میزان تخصیص ارز از ابتدای سال جاری تا بیستم آبان ماه به حدود ۵۲ میلیارد دلار رسیده که از این میزان ۴۲ میلیارد دلار آن تأمین شده است. این عدد نسبت به سال گذشته رشدی معادل ۳ درصد (بالغ بر یک میلیارد دلار) را نشان می‌دهد. از مجموع ۴۲ میلیارد دلار ارز تامین شده، سهم وزارت صمت ۲۶.۶ میلیارد دلار، سهم وزارت جهاد کشاورزی ۱۰.۴ میلیارد دلار و سهم وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ۲.۷ میلیارد دلار بوده است. منابع ارزی تامین ارز نیز شامل حدود ۱۲ میلیارد دلار در حوزه ارز ترجیحی ۲۸۵۰۰ تومانی، ۲۰ میلیارد دلار در نیما و حدود ۱۰ میلیارد دلار ارز در حوزه «ارز اشخاص» بوده است.
تدوین بودجه ارزی
با همکاری دو وزارتخانه صمت و جهاد کشاورزی برای اولین بار از ابتدای سال بودجه ارزی تدوین شد و این بودجه به صورت ماهانه نظارت و پایش می‌شود و به صورت نظام‌مند از طریق سامانه جامع تجارت و به تفکیک موارد مشخص شده، بودجه‌های ارزی تخصیص و تأمین می‌شود. لذا در حال حاضر انضباط مناسبی در حوزه ارزی حاصل شده است که نتیجه آن آرامشی است که در بازار ارز نمود یافته است. برنامه آتی بانک مرکزی این است که مباحث تخصیص و تأمین ارز به صورت بهینه و با دقت بیشتر انجام شود و ارز به جای واسطه محور بودن، مستقیماً به ثبت سفارش‌ها اختصاص یابد.
قرار است با اتکا به نقشه ارزی صادراتی کشور و متناسب با ارزهای مصرفی، ارزهای مورد نظر تهیه و تبدیل می‌شود تا این گونه در یک ارز با مازاد عرضه یا مازاد تقاضا مواجه نشویم. همچنین این امر موجب تسهیل تخصیص ارز و کاهش مدت زمان دسترسی به ارز می‌شود. این اقدام در بخش خزانه داری بانک مرکزی آغاز شده و ظرف یک یا دو ماه آینده ارزی نخواهیم داشت که صفی برای خرید آن باشد. مدت زمان صف در تخصیص و تأمین ارز کوتاه خواهد شد و برنامه‌ریزی به صورتی خواهد بود که در کمتر از ده روز تخصیص و تامین انجام شود که البته کاهش چشمگیری در این زمینه حاصل شده است.
